၁၉၄၈ ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးေနာက္ပိုင္း တိုင္းရင္းသားမ်ားေမွ်ာ္လင့္သည့္ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္၏တစ္စိတ္တစ္ပိုင္း ျဖစ္ေသာ တိုင္းရင္းသားစာေပသင္ၾကားခြင့္မွာ ေခတ္အဆက္ဆက္ေပ်ာက္ဆုံးခဲ့ရသည္ဟုဆိုႏိုင္ၿပီး မိမိလူမ်ိဳး အလိုက္ကို ယ့္နည္းကိုယ့္ဟန္ျဖင့္သာ မိမိတို႔၏စာေပမေပ်ာက္ဆုံးေရးအတြက္တစ္ပိုင္တစ္ႏိုင္သင္ၾကားေရးသာရွိ ခဲသည္။
သို႔ေသာ္ အမိန္႔၊ ညႊန္ၾကားခ်က္၊ လမ္းညႊန္ခ်က္ ႕႕ စသည့္အကန္႔အသတ္မ်ား၊ စာသင္ခ်ိန္အတြင္းသင္ၾကားခြင့္မရွိျခင္း ႏွင့္ စာေပသင္ၾကားေရးအတြက္မျဖစ္မေနလိုအပ္သည့္ သင္ေထာက္ကူမ်ား၊ အျခားကုန္က်စရိတ္မ်ားအတြက္ အထာက္အ ပံ့မရရွိျခင္း ႕႕ စသည့္ အခတ္အခဲမ်ားရွိေနခဲ့ၿပီး တိုင္းရင္းသားမ်ားအေနျဖင့္လည္း မိမိတို႔၏စာေပကို တရားဝင္ (ေက်ာင္းစာသင္ခ်ိန္အတြင္း)သင္ၾကားခြင့္ရေရးႏွင့္ အစိုးရ၏အေထာက္အပံ့ရရွိေရးကို ေခတ္အဆက္ဆက္ေတာင္းဆိုလာ ခဲ့ၾကသည္။
ျပ႒ာန္းက်င့္သုံးခဲ့ဖူးသည့္အေျခခံဥပေဒ(၂)ရပ္လုံးႏွင့္ လက္ရွိက်င့္သုံးေနသည့္ ၂၀၀၈ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတြင္ ျမန္မာ စာ(ဗမာစာ)တစ္ခုတည္းကိုသာ ရုံးသုံးဘာသာအျဖစ္သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းထားၿပီး ထိုကဲ့သို႔ျပ႒ာန္းျခင္းအေပၚ တိုင္းရင္းသား မ်ားအေနျဖင့္ ကန္႔ကြက္ျခင္းမ်ားမရွိေသာ္လည္း ဗမာစာ(ျမန္မာစာ)နည္းတူ အျခားတိုင္းရင္းသားစာေပမ်ားကိုလည္း မိမိ တို႔ေဒသအလိုက္တရားဝင္ရုံးသုံးဘာသာအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳႏိုင္ေရး ဆႏၵရွိေနၾကပါသည္။
၂၀၁၃-ခုႏွစ္(လြတ္လပ္ေရးရသည္မွ၆၅ႏွစ္အၾကာ)တြင္ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရမွ တိုင္းရင္းသားစာေပကို စာသင္ခ်ိန္အ တြင္းမူလတန္းအဆင့္ထိသင္ၾကားခြင့္ျပဳခဲ့ရာ တိုင္းရင္းသားစာေပသင္ၾကားေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ သင္ရိုးညႊန္းတမ္းမ်ားျပဳစု ျခင္းႏွင့္ သင္ၾကားေရးဆရာမ်ားကိုေလ့က်င့္ပ်ိဳးေထာင္ထားျခင္းတို႔ အဆင္သင့္ျဖစ္မေနသည္ကိုေတြ႔ရသည့္အျပင္ တိုင္းရင္း သားမ်ားလိုလားေနသည့္စနစ္မွာ ယခုခြင့္ျပဳသည့္အဆင့္ထက္ေက်ာ္လြန္ၿပီး မိခင္ဘာသာစကားအေျချပဳ ဘာသာစကားစုံ ပညာေရးစနစ္(Mother Tongue Base Multilingual Education) ေဖာ္ေဆာင္ေရးျဖစ္ေၾကာင္း တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး မ်ားေရးရာစင္တာ(ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံ)(Ethnic Nationalities Affairs Center-Union of Burma) သုေတသနဆို င္ရာမူဝါဒအႀကံျပဳခ်က္မ်ားတြင္ ေတြ႔ရမည္ျဖစ္သည္။
ဥပမာအေနျဖင့္ မြန္ျပည္နယ္တြင္ ေအာင္ျမင္မႈရေနသည့္ မြန္အမ်ိဳးသားေက်ာင္းေပါင္း(၁၀၀)ေက်ာ္တြင္လည္း မိခင္ဘာ သာစကားအေျချပဳဘာသာစကားစုံပညာေရးစနစ္ကိုက်င့္သုံးလွ်က္ရွိၿပီး အျခားတိုင္းရင္းသားေဒသမ်ားတြင္လည္း က်ယ္ က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔က်င့္သုံးႏိုင္ေရး အစိုးရမွေဖာ္ေဆာင္ေပးသင့္ေၾကာင္း တိုက္တြန္းလွံဳ႕ေဆာ္မႈမ်ားကိုလည္းေတြ႔ရမည္ျဖစ္သည္။ ပညာေရးစနစ္အတြင္း ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးျပဳလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ တစ္နည္း မိခင္ဘာသာစကားအေျချပဳ ဘာသာစကားစုံ ပညာေရးစနစ္(Mother Tongue Base Multilingual Education)ကိုက်င့္သုံးျခင္းအားျဖင့္ အားလုံးကေမွ်ာ္လင့္ေနၾကသည့္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု စနစ္တည္ေဆာက္အတြက္လည္းမ်ားစြာအေထာက္အကူျဖစ္မည့္အျပင္ မိမိတို႔ႏိုင္ငံ၏ပညာေရးအဆင့္အတန္းျမွင့္တင္ရာ တြင္မ်ားစြာအေထာက္အကူျပဳမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။
