Zawgyi
ကုိေတဇာမ်ုိးဝင္း (ေရြးေကာက္ပြဲဆုိင္ရာကြ်မ္းက်င္သူ)
(ေစာျမေအာင္ ေတြ ့ဆုံေမးျမန္းသည္)
အေျခဥပေဒျပင္ဆင္စရာမလိုဘဲ အစိုးရကေဆာင္ရြက္ေပးနုိင္သည့္ တုိင္းရင္းသားအခြင့္အေရးမ်ားကို က႑အလုိက္ ေလ့လာမည္ဆုိပါက ေရြးေကာက္ပြဲ စနစ္ႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲ ဆုိင္ရာ စီမံခန္ ့ခြဲမွု ရွုေတာင့္မွလည္း တုိင္းရင္းသားအခြင့္အေရးမ်ားကုိ ေဖာ္ေဆာင္နုိင္ေၾကာင္း ေတြ ့မည္ျဖစ္သည္။ ေရြးေကာက္ပြဲ စီမံခန္ ့ခြဲမွုအရ တုိင္းရင္းသားမ်ား၏ ကုိယ္စားျပဳမွု ကို ပိုမိုေဖာ္ေဆာင္နုိင္ေၾကာင္း ႏွင့္ ထိုသုိ ့ေဖာ္ေဆာင္ေပးရန္တြင္လည္း အေျခခံဥပေဒျပ႒ာန္းခ်က္ကိုျပင္ဆင္စရာမလုိဘဲ ေဆာင္ရြက္ေပးနိင္ေၾကာင္း ေရြးေကာက္ပြဲဆုိင္ရာကြ်မ္းက်င္သူ ကိုေတဇာမ်ဳိးဝင္းႏွင့္ေတြ ့ဆုံေမးျမန္းမွုကိုေဖာ္ျပေပးအပ္ပါသည္။
SM: ဆရာကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ပထမဆုံး ေမးခ်င္တာက ဒီအခု လက္ရွိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ ေကာ္မရွင္ (Commision) အဆင့္ဆင့္ေပါ့၊ သူတုိ႔ရဲ႕ ေရြးေကာက္ပဲြဆုိင္ရာ စီမံခန္႔ခဲြတဲ့ အပုိင္းကေန ဘယ္က႑ေတြမွာ တုိင္းရင္းသား အခြင့္အေရးေတြကုိ ေဖာ္ေဆာင္ရာေရာက္ေအာင္ လုပ္လုိ႔ ရသလဲ ဆုိတာေလး ဆရာ၊ က႑အပိုင္းေလး အပုိင္းေလးေတြေပါ့၊ တစ္ခ်က္ ေျပာေပးပါဦး ဆရာ၊
TZWA: ပထမဦးဆုံး ကြ်န္ေတာ္ စေျပာရရင္ ဒီေရြးေကာက္ပဲြ ဆုိတာက ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီ ဒီမုိကေရစီ (Democracy) ႏုိင္ငံ တစ္ခုမွာ ပုံမွန္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရြးေကာက္ပဲြေတြ ရွိေနတယ္၊ ေရြးေကာက္ပဲြေတြ က်င္းပေနတယ္ ဆုိတဲ့ ဟာက ဒီမုိကေရစီရဲ႕ လကၡာဏရပ္ေလး တစ္ခုလည္းျဖစ္တယ္ေပါ့ေနာ္။ ဒီကေနျပန္ၿပီးေတာ့မွ ေရြးေကာက္ပဲြကုိ ဘယ္လုိ ပုံစံနဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ က်င္းပလဲ၊ ေရြးေကာက္ပဲြက ဘယ္လုိပုံစံနဲ႔ လုပ္ေနလဲ၊ ေရြးေကာက္ပဲြက ဘယ္ေလာက္ထိ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိလဲ၊ သမာသမတ္က်မႈ ရွိလဲ၊ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဘယ္ေလာက္ထိ အားလုံး ပူးေပါင္းပါဝင္ႏုိင္တဲ့ဟာမ်ဳိး ျဖစ္လဲ၊ ဒီေရြးေကာက္ပဲြ ရလဒ္က ဘယ္လုိ ထြက္လဲ၊ ဒီဟာကို ဘယ္လုိ က်င္းပႏုိင္လဲ ဆုိတဲ့ ဟာကလည္း ဒီႏုိင္ငံ ဒီမုိကေရစီကုိ ဘယ္ေလာက္ထိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီမုိကေရစီရဲ႕ အဆင့္အတန္း ဘယ္ေလာက္ထိ ရွိလဲ ဆုိတဲ့ ဟာကုိလည္း ထင္ဟပ္ေနတယ္ ေပါ့ေနာ္။
ဆုိေတာ့ နံပါတ္တစ္ အေနနဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီေနရာမွာ ေရြးေကာက္ပဲြကုိ ေရြးေကာက္ပဲြကေနတစ္ဆင့္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီကုိယ္စားျပဳမႈ၊ တနည္းအားျဖင့္ ဒီႏုိင္ငံထဲမွာ ရွိေနတဲ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ တုိင္းရင္းသားေတြ၊ လူနည္းစုေတြ၊ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ တျခား မတူညီတဲ့ အုပ္စုေတြ၊ တျခား ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီ Marginalize ျဖစ္ေနတဲ့ အဖဲြ႔ေတြ ဘယ္လုိမ်ဳိး ပါၿပီးေတာ့ ဝင္ပါလာလုိ႔ ရမလဲ ဆုိတဲ့ ဟာကုိ ေရြးေကာက္ပဲြကေန ကြ်န္ေတာ္တုုိ႔ တစ္ဆင့္ စဥ္းစားၾကတဲ့ အခါမွာ ႏွစ္ပုိင္းခဲြၿပီး စဥ္းစားတာေပါ့ေနာ္။ တစ္ပုိင္းကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ စနစ္ပုိင္း၊ အဲဒါကေတာ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ အမ်ားစုကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အဲဒီအပုိင္းကုိ အဓိက ဦးတည္ၿပီး ေျပာေလ့ရွိတယ္။ ဥပမာ ေရြးေကာက္ပဲြ စနစ္ကုိ ဘယ္လုိ လုပ္မလဲေပါ့ေနာ္။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အခုနား ေရြးေကာက္ပဲြ စနစ္ကုိ ဥပမာ “ႏုိင္သူ ဂုဏ္ယူ”၊ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အခုနား “FPTP” စနစ္တုိ႔လုိမ်ိဳး သြားလုိက္မွာလား။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အခ်ဳိးက်ဝင္ပါလုိ႔ ရတဲ့ စနစ္ကုိ သြားမွာလား။ ၿပီးရင္ အဲဒါကုိ Mix လုပ္ထားတဲ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ပုံစံမ်ဳိးနဲ႔ သြားမွာလား။ ဒီအေပၚကေန ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေထာက္ျပေဆြးေႏြးၾကေလ့ရွိတယ္။ အဲဒါကက်ေတာ့လည္း ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ သက္ဆုိင္ေနေတာ့ (3:00) အဲဒီ ႏုိင္ငံရဲ႕ ႏုိင္ငံေရး ပုံစံ၊ အဲဒီႏုိင္ငံထဲမွာ ပါေနတဲ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ သက္ဆုိင္ရာ Stakeholders ေတြ၊ ႏုိင္ငံေရးသမားေတြ၊ ႏုိင္ငံေရး အဖဲြ႔အစည္းေတြ၊ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံေရး ပါတီေတြက ဘယ္လုိ ပုံစံမ်ဳိးနဲ႔ သြားခ်င္လဲ ဆုိတဲ့ ဟာကုိ ဆုံးျဖတ္ၾကဖုိ႔၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ အဲလုိဟာက ဘယ္လုိ စနစ္နဲ႔ သြားမလဲ ဆုိတာက ႏုိင္ငံေရး Decision ေတြ အမ်ားႀကီး ပါေနတယ္။ ႏုိင္ငံေရး Interests ေတြ ပါတယ္။ ဒီအေပၚမွာ အျပန္အလွန္ သေဘာတူညီမႈ ယူရတဲ့ ဟာေတြပါတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဒါကေတာ့ စနစ္ဘက္ျခမ္း၊ စနစ္ဘက္ျခမ္းက ဘယ္လုိ စနစ္ကုိ သုံးရင္၊ ဘယ္လုိ ရလဒ္မ်ဳိးကုိ လုိခ်င္ရင္ ဘယ္လုိ စနစ္မ်ဳိးကို တည္ေဆာက္သင့္သလဲ ဆုိတဲ့ ဟာမ်ဳိးကုိ စဥ္းစားၾကတာေပါ့ေနာ္။ ဒါက System ဘက္။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရြးေကာက္ပဲြကုိ ဘယ္လုိ က်င္းပေပးလဲ၊ ဘယ္လုိ ေရြးေကာက္ပဲြ တစ္ခုကုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္လဲ၊ စီမံခန္႔ခဲြလဲ ဆုိတဲ့ ဒီ Management အပုိင္းေပါ့ေနာ္။ ဆိုေတာ့ အဲဒီ Management အပုိင္းကေနပဲ ကြ်န္ေတာ္ နည္းနည္းခ်ဥ္းကပ္ၿပီးေတာ့ အခုဟာကုိ ေျပာမယ္ေပါ့ေနာ္။
ပထမဦးဆုံး စေျပာရလို႔ ရွိရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရြးေကာက္ပဲြကုိ ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံမွာ က်င္းပၾကတဲ့ အခါမ်ဳိးမွာ ဒီ ေရြးေကာက္ပဲြစီမံ၊ ေရြးေကာင္ပဲြကုိ က်င္းပေပးတဲ့ စီမံခန္႔ခဲြေရး Body ကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ပုံစံ (၃) မ်ဳိးေတြ႔ရေလ့ ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ နံပါတ္တစ္ ပုံစံကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႔ သီးျခားလြတ္လပ္တဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြ စံမံခန္႔ခဲြတဲ့ ပုံစံ (4:00) ၊ ဒီေနရာမွာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ Electoral Management Body ေပါ့ေနာ္။ ဒီ Electoral Management Body လုိ႔ သုံးရျခင္းဟာ ႏုိင္ငံ တစ္ႏုိင္ငံနဲ႔ တစ္ႏုိင္ငံ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ နာမည္ေပးထားတာမ်ဳိး၊ အခု ဒီေရြးေကာက္ပဲြ စီမံခန္႔ခဲြေရး အဖဲြ႔အစည္း နာမည္ေပးထားတာေတြကလည္း မတူၾကဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ကလည္း Commission၊ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ Election Commission လုိ႔ သုံးတယ္၊ တစ္ခ်ဳိ႕ကလည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ Commission လုိ႔ မသုံးဘူး၊ အျခား နာမည္တစ္ခုနဲ႔ Department တစ္ခုကေနၿပီးေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ Department ဒါမွမဟုတ္ Unit အဲဒါမ်ဳိးေတြ၊ ပုံစံမ်ဳိးေတြနဲ႔ အသီးသီး ပုံစံ မတူၾကတဲ့ အခါက်ေတာ့ ဒီေနရာမွာ Electoral Management Body လုိ႔ သုံးတာေပါ့ေနာ္။ ဆုိေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဆုိရင္ေတာ့ ဒါကုိ “ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ ေကာ္မရွင္” ဆုိၿပီးေတာ့ သုံးတယ္ေပါ့။ ဆုိေတာ့ တစ္ခုကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ Independent ပုံစံ၊ Independent ပုံစံကေတာ့ သူ႔ရဲ႕ ဖဲြ႔စည္းပုံ၊ ဒီတည္ေဆာက္ပုံက ဒီေရြးေကာက္ပဲြ စီမံခန္႔ခဲြေရး Body တည္ေဆာက္ပုံက သီးျခားလြတ္လပ္တယ္။ သေဘာကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီအစုိးရရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ ရွိေနတာ မဟုတ္ဘူး၊ အစုိးရကုိ တုိက္ရုိက္ တာဝန္ခံရတာ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ အဲဒီႏုိင္ငံရဲ႕ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံေတာ္ အႀကီးအကဲကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီ Head of the Country ကုိ တာဝန္ခံရတာ၊ ၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံရဲ႕ ဥပေဒ ယႏၱရားေတြေပၚမွာ ဥပေဒအေပၚမွာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ တာဝန္ခံရတာမ်ဳိး၊ ဒါမ်ဳိး ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။
သူ႔ရဲ႕ စီမံခန္႔ခဲြမႈ၊ သူ႔ရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ၊ သူ႔ရဲ႕ ဝန္ထမ္းခန္႔တာ၊ သူ႔ရဲ႕ ေငြေၾကးဆုိင္ရာ စီမံခန္႔ခဲြတာ၊ သူ႔ရဲ႕ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အေကာင္အထည္ ေဖာ္တာေတြ အားလုံးက သီးျခားလြတ္လပ္တယ္ေပါ့ေနာ္။ နံပါတ္ႏွစ္ အခ်က္ကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီ အစုိးရ ယႏၱရားကေန ၿပီးေတာ့မွ ဒီေရြးေကာက္ပဲြကို စီမံခန္႔ခဲြေပးတာ၊ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဥပမာ ကြ်န္ေတာ္ ဒီ ျပည္ထဲေရး ဌာနတုိ႔ ေအာက္ကဟာမ်ဳိးတုိ႔၊ ၿပီးရင္ တစ္ျခားေသာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ Ministry ေအာက္က Department တစ္ခုခုကေန အေကာင္အထည္ေဖာ္ေပးတာ၊ ဒါက Government ယႏၱရားကေနပဲ ေတာက္ေလွ်ာက္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေပးတာ။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ “Mix” ေပါ့။ Mix လုပ္ထားတဲ့ ဟာကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီ Government ၊ အစုိးရ အဖဲြ႔ရဲ႕ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဝန္ထမ္းအင္အားဌာနေတြကုိ သုံးၿပီးေတာ့့ ဒါကုိ အခုနား ႀကီးၾကပ္မယ့္ မူဝါဒေတြ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ခ်ေပးမယ္၊ ဟုိ Framework ေတြ ခ်ေပးမယ္၊ ဒါကုိ ၾကည့္မယ့္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဟုိ Commission လုိဟာမ်ဳိး ဖဲြ႔ၿပီးေတာ့ ေစာင့္ၾကည့္ခုိင္းမယ္၊ ၿပီးေတာ့ ဒီအစုိးရ အဖဲြ႔ကေန ၿပီးေတာ့ အေကာင္အထည္ ေဖာ္တယ္၊ ဒါမ်ဳိးလည္း ေတြ႔ရတယ္ေပါ့ေနာ္။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံအေနအထားနဲ႔ ၾကည့္မယ္ ဆုိရင္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီ Independent ပုံစံ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေျပာလုိ႔ရတယ္။ ဒီတည္ေဆာက္ပုံအရေပါ့ေနာ္။
Union Election Commission ဆုိၿပီးေတာ့ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ Commission ဆုိၿပီးေတာ့ သီးျခားဖဲြ႔စည္းထားတယ္။ (6:00) ၿပီးေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ Commission ဥကၠဌ နဲ႔ Commission အဖဲြ႔ဝင္ေတြလည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ သီးျခား ခန္႔အပ္ထားၿပီးေတာ့ ဝန္ထမ္းေတြကလည္း သူတုိ႔ရဲ႕ ကိုယ္ပုိင္ ဝန္ထမ္းနဲ႔ ကုိယ္ပုိင္ စီမံခန္႔ခဲြမႈနဲ႔ေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီေနရာမွာေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အခုနားက Independent ျဖစ္တယ္၊ သီးျခားလြတ္လပ္တယ္၊ အမွီအခုိကင္းတယ္၊ ဆုိတဲ့ ေနရာမွာ တည္ေဆာက္ပုံအရနဲ႔ အမွီအခုိကင္းတာ မဟုတ္ဘဲ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အခုနား ႏုိင္ငံေရးအရ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အမွီအခုိကင္းတာ၊ ၿပီးရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံေရး အဖြဲ႔အစည္း၊ ႏုိင္ငံေရး ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ပါတီတစ္ခုခု၊ ႏုိင္ငံေရး အာဏာရသူမ်ားရဲ႕ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ လႊမ္းမုိးမႈကေနလည္း အမွီမခုိကင္းဖုိ႔လည္း လုိတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဆုိေတာ့ အဲဒီအမွီအခုိ ကင္းတယ္ဆုိတာနဲ႔ တည္ေဆာက္ပုံကေရာ တျခားေသာ ႏုိင္ငံေရးရာ တျခားေသာ လႊမ္းမုိးမႈေတြေအာက္ကေရာ အမွီအခုိကင္းဖုိ႔ လုိတယ္။ ဘာလုိ႔ အမွီအခုိကင္းဖုိ႔ လုိအပ္လဲ ဆုိရင္ မ်ားေသာအားျဖင့္ သူတုိ႔ကုိ အမွီအခုိကင္းတာေသခ်ာေစဖုိ႔အတြက္ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီ အထူးသျဖင့္ ဒီ Independent လုိမ်ဳိး သီးျခား လြတ္လပ္တဲ့ အဖဲြ႔အစည္း ဖဲြ႔ထားတဲ့ ေနရာမ်ဳိးမွာဆုိရင္ သူ႔ရဲ႕ Commission ရဲ႕ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဥကၠဌ နဲ႔ အဖဲြ႔ဝင္ လုိဟာမ်ဳိး၊ သူ႔ရဲ႕ Commission ကုိ ေခါင္းေဆာင္တဲ့ အဖဲြ႔ဝင္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္လုိ ဟာမ်ိဳးေတြကုိ သူတုိ႔ရဲ႕ သက္တမ္းကုိ (7:00) ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ လုံၿခံဳစိတ္ခ်ရတဲ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ သက္တမ္းတစ္ခု ေပးထားတာမ်ဳိးေတြ ရွိတတ္တယ္။ ဥပမာ အစုိးရ သက္တမ္းနဲ႔ အတူတူ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ အစုိးရ (၂) ဆက္၊ (၃) ဆက္ကုိ သူ႔သက္တမ္းက တာဝန္ယူ ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ ဆုိတဲ့ သက္တမ္းေပးထားတာမ်ဳိးေတြ ရွိတတ္တယ္။ ဆုိေတာ ဒါက တစ္နည္းအားျဖင့္ ဘာကုိိ ေသခ်ာေအာင္ လုပ္တာလဲ ဆုိေတာ့ ဟုိ အစုိးရ ေျပာင္းတုိင္း ေျပာင္းတဲ့ အစုိးရက ဟုိ အသစ္ ျပန္ေျပာင္းလုိက္မယ္ ဆုိတဲ့ဟာမ်ဳိးကုိ မခံရေအာင္၊ အစုိးရရဲ႕ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ တက္လာတဲ့ အစုိးရတုိင္းရဲ႕ လြမ္းမုိးမႈကုိ ေၾကာက္စရာ မလုိေအာင္ ဆုိတဲ့ သူ႔ရဲ႕ လြတ္လပ္မႈကုိ အာမခံေပးတဲ့ ဟာမ်ဳိးေပါ့ေနာ္။ ဆုိေတာ့ အဲဒါမ်ဳိး တည္ေဆာက္တယ္၊ ၿပီးေတာ့ အမ်ား ယုံၾကည္စိတ္ခ်ရတဲ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ယႏၱရားျဖစ္ေအာင္လုိ႔ တည္ေဆာင္တဲ့ ဟာမ်ဳိး ရွိတာေပါ့။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံအေနနဲ႔ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ အခုနား တည္ေဆာက္ပုံအရ Independent ျဖစ္တယ္ ဆုိေပမယ့္ အစုိးရ သက္တမ္း နဲ႔ Commission ဥကၠဌ နဲ႔ အဖဲြ႔ဝင္ေတြက အစုိးရ သက္တမ္းနဲ႔ တူေနတာ ျဖစ္တဲ့ အတြက္ (၅) ႏွစ္ (၁) ႀကိမ္ အစုိးရသစ္ တက္လာတုိင္း Commission နဲ႔ ဥကၠဌ နဲ႔ အဖဲြ႔ဝင္ေတြကုိ ျပန္ၿပီးေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ အသစ္ ထပ္ခန္႔ရမလုိျဖစ္တယ္ေပါ့ေနာ္။ ဒါဟာဆုိရင္ တစ္နည္း အားျဖင့္ သူ႔ရဲ႕ ကြ်န္ေတာ္ အႏွစ္သာရ ျဖစ္တဲ့ သီးျခား လြတ္လပ္မႈကုိေတာ့ အာမ, မခံေပးႏုိင္သလုိ ျဖစ္ေနတာေပါ့ေနာ္။
ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ဒီထဲမွာ ဘာလုပ္လုိ႔ ရမလဲ ဆုိရင္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ သမၼတ တုိက္ရုိက္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ခန္႔ထားတာ ဆုိေပမဲ့ ဒီ Commission နဲ႔ အျခား Commission အဖဲြ႔ဝင္ေတြကုိ က်န္တဲ့ တုိင္းရင္းသားေတြ၊ တုိင္းရင္းသား ပါတီေတြကပါ ကြ်န္ေတ္ာတုိ႔ ေလးစားရတဲ့ တုိင္းရင္းသား ပါတီေတြကပါ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ယုံၾကည္ရတဲ့ သူေတြပါ ဒီထဲမွာ ထည့္ထားႏုိင္တယ္၊ ခန္႔ထားႏုိင္တယ္ ဆုိရင္ေတာ့ ေကာင္းတယ္ေပါ့ေနာ္။ Commission အဖဲြ႔ဝင္ေတြထဲမွာ၊ ဒါကုိေတာ့ သမၼတ ခန္႔ပဲ ခန္႔လုိ႔ရမွာ ျဖစ္တဲ့ အတြက္ အဆုိျပဳတဲ့ အခါမွာေတာ့ ဒီ Commission က ျပဳၿပီး Nominate ျပဳလုပ္တဲ့ ေနရာမွာေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ တျခားေသာ တုိင္းရင္းသားပါတီေတြနဲ႔ပါ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေဆြးေႏြးတုိင္ပင္ၿပီး သူတုိ႔ Consultant နဲ႔ သူတုိ႔ Nominate လုပ္တဲ့ ဟာမ်ဳိး၊ ဥပမာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ပါတီကပဲ Nominate လုပ္မလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ျပည္နယ္ လႊတ္ေတာ္ေတြကပဲ Nominate လုပ္မလား အစရွိသျဖင့္ေပါ့ေနာ္။ အဲလုိ Nominate လုပ္တဲ့ လူမ်ဳိးကုိ ထည့္ထားႏုိင္တယ္ ဆုိရင္ ဒီ Commission က ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ က်န္တဲ့ တုိင္းရင္းသား ျပည္နယ္ေတြ၊ တုိင္းရင္းသားပါတီေတြကုိပါ နည္းနည္း ဟုိ reflect ျဖစ္တယ္၊ သူတုိ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ကုိယ္စားျပဳတယ္ ဆုိတဲ့ ဟာမ်ဳိး ေပၚလြင္ေအာင္ေတာ့ ဖြဲ႔စည္းပုံက ဒါ နံပါတ္တစ္ ဖဲြ႔စည္းပုံက လုပ္လုိ႔ ရတဲ့ ဟာမ်ဳိးေပါ့ေနာ္။ နံပါတ္ ႏွစ္ကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဖဲြ႔စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒမွာ Commission ကုိ ဖဲြ႔စည္းရမယ္လုိ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရးသား ထားၿပီးေတာ့ (9:00) ဒီ Commission ကမွ တစ္ဆင့္ ျပည္နယ္အဆင့္၊ ျပည္နယ္ နဲ႔ တုိင္းေဒသႀကီးအဆင့္ေတြရဲ႕ Commission အဖဲြ႔အဖဲြ႔၊ အသီးအသီးကုိ သူက Commission ကေနမွ ျပန္ၿပီး စီမံခန္႔ခဲြခြင့္၊ ဖဲြ႔စည္းခြင့္၊ ရွိတယ္လုိ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရးသားထားေတာ့ ဒီ ျပည္ေထာင္စု Commission ႀကီးက သက္ဆုိင္ရာ ျပည္နယ္ နဲ႔ တုိင္း Commission ေတြကုိ ဖဲြ႔ခြင့္ရွိတယ္။ ဖဲြ႔ခြင့္ရွိေတာ့ အဲဒီမွာလည္း အလားတူပဲ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အခုနား ျပန္ဖဲြ႔တဲ့ အခါက်ေတာ့ ျပည္နယ္ နဲ႔ တုိင္းေဒသႀကီး ေရြးေကာက္ပဲြ Commission ေတြမွာလည္း အလားတူပဲ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ျပည္နယ္ တုိင္းေဒသ ေရြးေကာက္ပဲြ Commission ဥကၠဌ နဲ႔ အဖဲြ႔ဝင္ေတြရွိတယ္။ ဒါကုိလည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အရပ္သားေတြနဲ႔ ဖဲြ႔တယ္ေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမဲ့ အလားတူပဲ ျပည္ေထာင္စု Commission ကေနမွ တစ္ဆင့္ျပန္ဖဲြ႔တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ ကြ်န္ေတာ္ ဒီ ျပည္နယ္ နဲ႔ Commission အဖဲြ႔ခဲြေတြရဲ႕ ဥကၠဌ နဲ႔ အဖဲြ႔ဝင္ေတြကလည္း သူတုိ႔ရဲ႕ သက္တမ္းကလည္း ဒီအစုိးရ သက္တမ္းနဲ႔ အတူတူ၊ (၅) ႏွစ္ (၁) ခါ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေျပာင္းေနရတယ္ ဟာမ်ဳိး ျဖစ္ေနတယ္ေပါ့ေနာ္။ ေနာက္တစ္ခုက ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အခုကေတာ့ ပုံစံအရဆုိုလုိ႔ရွိရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရြးေကာက္ပဲြ စီမံခန္႔ခဲြမႈ ပုံစံမွာ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ Commission ရဲ႕ စီမံခန္႔ခဲြမႈ နဲ႔ သူတုိ႔ရဲ႕ ဖဲြ႔စည္း တည္ေဆာင္ပုံ ဟာလုိ႔ ရွိရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒါဟာ ဗဟုိကေနပဲ ခ်ဳပ္ကုိင္ၿပီးေတာ့မွ ဟုိ ဗဟုိ ခ်ဳပ္ကုိင္ဖုိ႔ မ်ားတဲ့ ယႏၱရားလုိ႔ ေျပာလုိ႔ ရတာေပါ့ေနာ္။ (10:00) မ်ားေသာအားျဖင့္ တစ္ခ်ဳိ႕ ဥပမာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဖယ္ဒရယ္ကုိ က်င့္သုံးတဲ့ ႏုိင္ငံမွာဆုိရင္ ဘယ္လုိ ေတြ႔ရလဲ ဆုိရင္ေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြ Commission ကဲြတာမ်ဳိး ေတြ႔ရတယ္။ ဥပမာ – National (ျပည္ေထာင္စု) အတြက္ ေရြးေကာက္ပဲြ Commission က သီးျခားတစ္ခုလုိ ဟာမ်ိဳး၊ ၿပီးရင္ ျပည္နယ္ေတြရဲ႕ ေရြးေကာက္ပဲြ Commission က သီးျခားတစ္ခု၊ ဆုိေတာ့ သူတုိ႔ ကြ်န္ေတာ္ သီးျခားစီဖဲြ႔စည္းၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ တာဝန္ နဲ႔ လုပ္ပုိင္ခြင့္၊ ေရြးေကာက္ပဲြကို က်င္းပတဲ့ ဟာကလည္း သီးျခားစီ၊ ျပည္ေထာင္စုက ျပည္ေထာင္စုအတြက္ လုပ္ၿပီး၊ ျပည္နယ္က ျပည္နယ္အတြက္ပဲ ကြ်န္ေတာ္ လုပ္ၾကတဲ့ ဟာမ်ဳိးလည္း ေတြ႔ရတယ္။ ဆုိေတာ့ အဲဒီလုိ ႏုိင္ငံေတြ၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ ဖယ္ဒရယ္လစ္ က်င့္သုံးတဲ့ ဟာမ်ဳိး ျဖစ္တဲ့ အတြက္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရြးေကာက္ပဲြရဲ႕ စနစ္တုိ႔ ၊ ေရြးေကာက္ပဲြ က်င္းပတဲ့ ပုံစံ၊ ေရြးေကာက္ပဲြ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ စနစ္၊ ေရြးေကာက္ပဲြရဲ႕ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အခ်ဳိ႕ေသာ Legal Framework ေတြ၊ အေသးစိတ္ေတြ ကလည္း ျပည္နယ္ တစ္ခုခ်င္းစီ နဲ႔ ျပည္ေထာင္စုနဲ႔လည္း မတူၾကဘူး။ သူကလည္း ကုိယ့္ျပည္နယ္ကုိ ျပည္နယ္ Commission ကပဲ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ သီးျခား တာဝန္ယူၿပီး လုပ္တယ္၊ ကြ်န္ေတ္ာတုိ႔ ျပည္ေထာင္စုက ျပည္ေထာင္စု အဆင့္ကုိပဲ သီးျခား တာဝန္ယူၿပီး လုပ္တယ္။ ဆိုေတာ့ အဲဒါမ်ိဳး ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ကဲြတာမ်ဳိးလည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကြ်န္ေတာ္္တုိ႔ႏုိင္ငံကုိ ၾကည့္ရင္ေတာ့ အခု လက္ရွိက ေရြးေကာက္ပဲြတုိင္းေပါ့ေနာ္။ (11:00) အထူးသျဖင့္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ျပည္သူ လႊတ္ေတာ္၊ အမ်ဳိးသား လႊတ္ေတာ္ နဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ တုိင္းေဒသႀကီး ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ပဲြ အားလုံးကိုေတာ့ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ Commission တစ္ခုကပဲ အားလုံးကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲတဲ့ ပုံစံမ်ုိးကုိေတြ႔ရတာေပါ့ေနာ္။ ဆုိေတာ့ အေသးစိတ္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရြးေကာက္ပဲြ စနစ္နဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ က်င္းပတဲ့ ပုံစံ၊ အေသးစိတ္ကလည္း အားလုံးက တစ္ပုံစံတည္းပဲ ျဖစ္ေနတာေပါ့ေနာ္။
SW: ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ လက္ရွိ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ ဒီ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ ေရြးေကာက္ပဲြ Commission ေတြမွာေပါ့။ ဒီတုိင္းရင္သား အားလုံးကုိ ကုိယ္စားျပဳတဲ့ ပုံစံ ျမင္ရဖုိ႔ ဆုိရင္ ဘယ္လုိမ်ဳိး ဖဲြ႔စည္းသင့္သလဲ ဆရာ။
TZMW: ဆုိေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏွစ္ခ်က္ေပါ့ေနာ္။ အခုနား ကြ်န္ေတာ္ ေျပာတဲ့ ျပည္ေထာင္စု အဆင့္မွာ ဒီ Commission ဥကၠဌ အပါအဝင္ အဖဲြ႔ဝင္ေတြ၊ Commission Member ေတြမွာ ကြ်န္ေတာ္ အခုနား ျပည္နယ္ေတြကေနၿပီးေတာ့၊ တုိင္းရင္းသားေတြကေနၿပီးေတာ့ တုိင္းရင္းသားေတြကုိ တကယ္ ကုိယ္စားျပဳႏုိင္တဲ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ Commission အဖဲြ႔ဝင္ေတြ ပါဝင္လာေအာင္ ဘယ္လုိ ဖဲြ႔စည္းရမလဲ ဆုိတဲ့ ဟာ ပုံစံတစ္မ်ဳိးေပါ့ေနာ္။ (12:00) အဲဒါကေတာ့ အခုနား ကြ်န္ေတာ္ အေရွ႕မွာ နည္းနည္း ေျပာသလုိမ်ဳိး ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီ Commission အဖဲြ႔ဝင္ေတြကုိ အဆုိျပဳတဲ့ အခါမ်ဳိးမွာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဘယ္ကေန အဆုိျပဳလာတဲ့ ဟာကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ထည့္သြင္းစဥ္းစားမလဲေပါ့ေနာ္။ ျပည္နယ္ေတြကေနတစ္ဆင့္ အဆုိျပဳလာတဲ့ ဟာလား၊ တုိင္းရင္းသား ပါတီေတြကတစ္ဆင့္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ပါတီေတြကေနတစ္ဆင့္ အဆုိျပဳတဲ့ လူကုိ ထည့္သြင္းစဥ္းစားမလား၊ အစ ရွိသျဖင့္ေပါ့ေနာ္။ ဒီလုိ ဘယ္သူက အဆုိျပဳတဲ့ သူ၊ ဘယ္ကုိ ကုိယ္စားျပဳတဲ့ ဟာမ်ဳိး ထည့့္သြင္းစဥ္းစားမလဲဆုိ ျပည္ေထာင္စု အခုနား Commission အဖဲြ႔ဝင္လုိ ဟာမ်ဳိး၊ နံပါတ္တစ္ခ်က္။ ၿပီးေတာ့ နံပါတ္ႏွစ္အခ်က္ကေတာ့ ျပည္နယ္ Commission ေတြမွာေရာ ျပည္နယ္ Commission အဖဲြ႔ဝင္ေတြေရာ ဘယ္သူေတြကို ထည့္ထားမလဲ ဆုိတဲ့ ဟာက၊ ဘယ္သူေတြကုိ Commission ဥကၠဌ နဲ႔ ျပည္နယ္တုိင္းေဒသႀကီးရဲ႕ Commission အဖဲြ႔ဝင္ထားမလဲ ဆုိတာက တစ္ခ်က္ေပါ့ေနာ္။ ဒါကေတာ့ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ၿပီးေတာ့မွ ထားတဲ့ Commission အဖဲြ႔ဝင္။ ေနာက္တစ္ခုကက်ေတာ့ တကယ္ စီမံခန္႔ခဲြေနတဲ့ ဝန္ထမ္းေတြေပါ့ေနာ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ Commission အရာရွိေတြ၊ ဝန္ထမ္းေတြ၊ ဆုိေတာ့ သူတုိ႔ကုိေရာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ျပည္နယ္အဆင့္ေတြမွာ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဘယ္လုိမ်ဳိး ဗဟုိခ်ဳပ္ကုိင္မႈ ေလွ်ာ့ခ်လုိ႔ ရမလဲေပါ့ေနာ္။
ျပည္နယ္ ေရြးေကာက္ပဲြ Commission ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဝန္ထမ္းေတြ၊ အရာရွိေတြ ခန္႔တာကုိ အဲဒီ ျပည္နယ္မွာ ရွိတဲ့ တုိင္းရင္းသားေတြ ပါလာေအာင္ အဓိက ဘယ္လုိ ဖဲြ႔စည္းလုိ႔ ရမလဲေပါ့ေနာ္။ အဲဒါကလည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ထည့္စဥ္းစားလုိ႔ ရမယ္ထင္တယ္။ အဲဒါမွ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ကုိယ့္ျပည္နယ္ရဲ႕ ေဒသ အေၾကာင္း၊ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ကုိယ့္ျပည္နယ္ရဲ႕ ဘာသာစကား၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ အဲဒီအေၾကာင္းကုိ ေသခ်ာနားလည္တဲ့ သူေတြက ဒီလုိ ေရြးေကာက္ပဲြ စီမံခန္႔ခဲြတဲ့ ေနရာမွာ ဝန္ထမ္း ျဖစ္တယ္ ဆုိလုိ႔ ရွိရင္ စီမံခန္႔ခဲြတဲ့ ပုံစံ၊ စီမံခန္႔ခဲြတဲ့ ေနရာမွာလည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ပုိၿပီးေတာ့ နယ္ေျမေဒသအေၾကာင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာ ဘာသာစကား ပုိၿပီး နားလည္မယ္၊ ပိုၿပီးေတာ့ သိျမင္မယ္ ဆုိလုိ႔ ရွိရင္ ဒါ စီမံခန္႔ခဲြရတာ ပုိၿပီးေတာ့ အက်ဳိးရွိမယ္ ထင္တယ္ေပါ့ေနာ္။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ျပည္နယ္၊ တုိင္းေဒသႀကီး ေရြးေကာက္ပဲြ Commission ေတြကုိေရာ လုပ္ပုိင္ခြင့္ မ်ားမ်ား ဘယ္လုိ ေပးမလဲေပါ့ေနာ္။ ဒီေရြးေကာက္ပဲြ Commission ရဲ႕ လုပ္ပုိင္ခြင့္ထဲမွာပဲ ျပည္နယ္အဆင့္ေတြကုိ ဘယ္လုိ ဗဟုိခ်ဳပ္ကုိင္မႈ ေျဖေလွ်ာ့မလဲ ဆုိတဲ့ ဒီအပုိင္းေလးကုိလည္း နည္းနည္း ထည့္စဥ္းစားလုိ႔ ရတာေပါ့ေနာ္။
SM: အဲဒီဟာေတြ လုပ္ဖုိ႔အတြက္ကေတာ့ အေျခခံ ဥပေဒေတြကုိ သြားထိစရာ မလုိဘဲနဲ႔ လုပ္လုိ႔ ရမလား။
TZMW: ဆုိေတာ့ ဒါကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ Commission ရဲ႕ စီမံခန္႔ခဲြမႈ ေအာက္ထဲမွာပဲ ရွိတဲ့ ဟာေတြေပါ့ေနာ္။
SM: ေနာက္တစ္ခ်က္က၊ အခ်ဳိ႕ ႏုိင္ငံေရး ပါတီေတြက အထူးသျဖင့္ေတာ့ ဒီ တုိင္းရင္းသား ေဒသေတြမွာေပါ့။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပဲြကလည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ (၂) ႀကိမ္ လုပ္ၿပီးသြားၿပီကုိး။ အဲဒီမွာ မဲဆြယ္ စည္းရုံးေရး ကာလ ရက္ေပါင္း (၆၀) ဆုိတာ မလုံေလာက္ဘူးလုိ႔ ေျပာတယ္။ မုိးမကုန္ေသးတဲ့ ဟာေလးလည္း ျဖစ္ေနေတာ့ေလ။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိဝင္ဘာလ ဆုိရင္ ေနာက္ဆုတ္လုိက္ရင္ ေအာက္တုိဘာလ၊ စက္တင္ဘာလ၊ ၾသဂုတ္လ ဆုိတာ လာတာကုိး။ အဲဒါကုိ သူတုိ႔အတြက္ အဆင္မေျပဘူးဆုိေတာ့ ဒီအေပၚမွာ ဆရာ ဘယ္လုိ လုပ္ရင္ ေကာင္းမလဲ ဆုိတာ ေျပာျပပါဦး ဆရာ။
TZMW: ဆုိေတာ့ အခုနားက ကြ်န္ေတာ္တု႔ိ ေရြးေကာက္ပဲြ စနစ္လုိ ဟာမ်ဳိးေတြ၊ အခုနား ေရြးေကာက္ပဲြ စနစ္ကုိ ဘယ္လုိ က်င့္သုံးမလဲ ဆုိတဲ့ ဟာမ်ဳိး၊ အခ်ဳိ႕ ကိစၥေတြက ႏုိင္ငံေရးအရ အဆုံးျဖတ္ခ်က္ ယူရမယ့္ အပိုင္းေတြ၊ ဖဲြ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒနဲ႔လည္း သြားၿပီးေတာ့ ညွိေနတဲ့ အပုိင္းေတြ၊ ျပင္ရမယ့္ အပုိင္းေတြ၊ အဲဒီ အပုိင္းေတြ ရွိေနတာေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမဲ့ အခုနားက ေရြးေကာက္ပဲြကို တကယ္ စီမံခန္႔ခဲြေနတဲ့ အပိုင္းကေတာ့ Commission ရဲ႕ လုပ္ပုိင္ခြင့္ေအာက္ထဲမွာပဲ အျပည့္ ရွိေနတယ္။ အဲဒီထဲမွာ ဘာေတြပါမလဲ ဆုိရင္ အခုနားက ပါတီ ဖဲြ႔စည္းခြင့္ေပးပါေရး၊ ပါတီမွတ္ပုံတင္တဲ့ ကိစၥေတြ၊ မဲဆြယ္စည္းရုံးေရး ကာလ သတ္မွတ္တာေတြ၊ မဲဆြယ္ စည္းရုံးေရး အသုံးစရိတ္ကုိ ခြင့္ျပဳပါေရး၊ ဆုိေတာ့ ဒီထဲမွာ ဒါေတြကေတာ့ Commission ရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ပုိင္ခြင့္ထဲမွာ ပါေတာ့ ဥပမာ… ကြ်န္ေတာ္တု႔ိ ေရြးေကာက္ပဲြ က်င္းပမယ့္ ရက္ကုိ ေစာေစာစီးစီး ႀကိဳႀကိဳတင္တင္နဲ႔ ထုတ္ျပန္တဲ့ ဟာေတြ၊ ေရြးေကာက္ပဲြ အခ်ိန္ဇယားကုိ အတိအက် ႀကိဳထုတ္ျပန္ထားတာေတြ၊ ဒါေတြ လုပ္လုိ႔ ရတယ္ေလ။ ၿပီးေတာ့ အခုနား ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ သက္ဆုိင္ရာႏုိင္ငံေရး ပါတီမ်ားနဲ႔ ေဆြးေႏြးညွိႏႈိင္းၿပီးေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြ စည္းရုံးေရး ကာလကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဘယ္ေလာက္ဆုိ အသင့္ေတာ္ဆုံး ျဖစ္မလဲ ဆုိတဲ့ ဟာမ်ဳိးကုိလည္း Commission ကပဲ ဒါ ဆုံးျဖတ္လုိ႔ ရတဲ့ ဟာမ်ဳိးထဲမွာ ပါတာေပါ့ေနာ္။
အခ်ဳိ႕ ႏုိင္ငံေတြ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ကုိယ့္ႏုိင္ငံရဲ႕ ေဒေသေတြကုိ ဥပမာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အင္ဒုိနီးရွား ဆုိလုိ႔ ရွိရင္ အနည္းဆုံး မဲဆယ္စည္းရုံးေရးကာ လက (၆) လေလာက္ပဲ ရွိတာေပါ့ေနာ္။ ခြင့္ျပဳတယ္ေပါ့ေနာ္။ အခ်ဳိ႕ေနရာ၊ ေဝးတဲ့ ေနရာေတြ၊ သူ႔ႏုိင္ငံက က်ယ္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ သြားတဲ့ ဟာေတြ လုံေလာက္ေအာင္ အခ်ိန္ေပးတဲ့ ဟာမ်ဳိးေပါ့။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံမွာလည္း ဒါကေတာ့ Commission ရဲ႕ စီမံခန္႔ခဲြမႈေအာက္မွာပဲ ရွိတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ (၂) လ သတ္မွတ္မလား၊ ရက္ေပါင္း (၆၀) သတ္မွတ္မလား၊ ရက္ေပါင္း (၉၀) သတ္မွတ္မလား၊ (၃) လ သတ္မွတ္မလား၊ Commission ရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ထဲမွာပဲ ရွိတယ္။ (16:00) ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အဓိက ႏုိင္ငံေရး ပါတီမ်ားနဲ႔ ေဆြးေႏြးညွိႏႈိင္းၿပီးေတာ့ Commission ကေနပဲ ျပင္ဆင္လုိ႔ ရတဲ့ အပုိင္းရွိတယ္ေပါ့။
SM: ေက်းဇူးပါဆရာ၊ ေနာက္တစ္ခ်က္ကကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရြးေကာက္ပဲြေတြလည္း လုပ္တယ္။ အေထြေထြေရြးေကာက္ပဲြေတြလည္း ၾကားထဲမွာ လုပ္တယ္။ ေနာက္ ၾကားျဖတ္ ေရြးေကာက္ပဲြေတြ ဆုိတာလည္း ရွိတယ္။ ေနာက္ အျပင္မွာ ဆုိရင္ ရပ္ေက်းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး ေရြးေကာက္ပဲြေတြ၊ ဆုိေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြ အမ်ားႀကီး ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ လုပ္လာခဲ့ၿပီ ဆရာ။ အဲဒီၾကားထဲမွာ မဲဆႏၵရွင္ အသိပညာေပး လုပ္ငန္းေတြလည္း လုပ္ၾကတယ္။ အင္တုိက္အားတုိက္ လုပ္ၾကတာ ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီအေပၚမွာ ဒီလုပ္ငန္းကုိ လုပ္ရင္းနဲ႔ ဒီတုိင္းရင္းသား အခြင့္အေရးေတြကုိ တစ္ခါတည္း ေဖာ္ေဆာင္လုိ႔ ရတဲ့ နည္းလမ္းကေလးေတြကုိလည္း တစ္ခ်က္ ေလာက္ ေျပာျပေပးပါဦး။
TZWM: ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံက အထူးသျဖင့္ ေရြးေကာက္ပဲြနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ အသိပညာေပးတာ၊ ကြ်န္ေတာ္တို႔ မဲေပးပုံ၊ မဲေပးနည္း ေပးတာ ဆုိလုိ႔ ရွိရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံက ပုိၿပီးေတာ့ လုိတယ္လုိ႔ ေျပာလုိ႔ ရတာေပါ့ေနာ္။ (17:00) ဘာလုိ႔လဲဆုိတာ့ (၂၀၁၀) မွ ေရြးေကာက္ပဲြက ျပန္ၿပီးေတာ့ ႀကံဳရတာ ဆုိေတာ့ အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပဲြ အေနနဲ႔ပဲ ေျပာမယ္ ဆုိရင္ (၂၀၁၀) ၊ (၂၀၁၅) နဲ႔ ဆုိရင္ (၂) ႀကိမ္ပဲ ရွိေသးတယ္။ (၂၀၂၀) နဲ႔မွ (၃) ႀကိမ္။ ၾကားထဲမွာ ၾကားျဖတ္ ေရြးေကာက္ပဲြေတြနဲ႔ ဆုိရင္ေတာ့ (၂၀၁၂) ၾကားျဖတ္ ေရြးေကာက္ပဲြ၊ (၂၀၁၇) ၊ (၂၀၁၈) နဲ႔ ဆုိရင္ေတာ့ (၄)၊ (၅) ႀကိမ္ေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမဲ့ တစ္ႏုိင္ငံလုံး အတုိင္းအတာနဲ႔ ႀကံဳရတာ ဆုိရင္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ (၂) ႀကိမ္ပဲ ရွိေသးတယ္။ ဒီ (၂) ႀကိမ္ပဲ ရွိေသးတဲ့ ၾကားထဲမွာေတာင္မွပဲ (၂၀၁၀) မွာ ေရြးေကာက္ပဲြတုန္းက ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ မဲေပးတဲ့ ပုံစံေတြက၊ မဲေပးတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြက၊ (၂၀၁၀) မွာတုန္းက ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ မဲလက္မွတ္ အေပၚမွာ ေဘာပင္နဲ႔ အမွန္ ျခစ္ရတယ္။ (၂၀၁၅) ေရာက္ေတာင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ တုံးထုရတယ္။ မဲကုိ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ေပးရင္ မဲစာရင္း သြားစစ္တဲ့ ဟာမ်ဳိး၊ မဲရုံးကုိ ဝင္လုိ႔ ရွိရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႀကိၿပီးေတာ့မွ တုိကင္ျပား ေပးထားတဲ့ ဟာမ်ဳိး၊ ၿပီးရင္ မဲရုံးထဲကုိ ဝင္ရင္ မဲရုံး အခင္းအက်င္း အစရွိသျဖင့္ေပါ့ေနာ္။ ဒါေတြ အားလုံးက ဒီ (၂) ခုထဲမွာေတာင္မွပဲ ဒီတစ္ခု နဲ႔ တစ္ခုမွာ တစ္ပုံစံနဲ႔ တူတာ မဟုတ္ဘူးေပါ့ေနာ္။ ဒါလည္း သဘာဝ က်တယ္။
ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ပုံစံေပၚမွာ၊ က်င္းပေနတဲ့ ပုံစံေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ အေတြ႔အႀကံကုိ (18:00) ယူၿပီး ပုိပုိ ေကာင္းမြန္ေအာင္ လုပ္သြားရတာ ဆုိေတာ့ အဲလုိ ပုံစံေတြ မတူေတာ့တဲ့ အခါမွာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ျပည္သူေတြ အေနနဲ႔ ဆုိရင္ ပုိၿပီးေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြမွာ ဘယ္လုိ မဲေပးရမလဲ ဆုိတဲ့ ဟာ ပုိၿပီးေတာ့ အသိပညာေပးဖုိ႔ လုိအပ္တာေပါ့ေနာ္။ ဆုိေတာ့ ဘယ္လုိ မဲေပးမွာလဲ။ ဆုိေတာ့ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ဒါက သူ ဘယ္လုိ မဲေပးမလဲ ဆုိတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ေပါ့ေနာ္။ လုပ္ငန္းစဥ္ဆုိေတာ့ အဓိက ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ နားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္ ဘယ္လုိ မဲေပး၊ တုံးထုလား၊ အမွန္ ျခစ္လား အဲဒါကုိ ေသခ်ာ ရွင္းျပဖုိ႔ လုိအပ္တာက တစ္ပုိင္း။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံရဲ႕ ေရြးေကာက္ပဲြ လက္ရွိ ပုံစံအရ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ျပည္ေထာင္စု အဆင့္ နဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ျပည္နယ္ အဆင့္ နဲ႔ တုိင္းရင္းသား ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ တုိင္းရင္းသား ကုိယ္စားလွယ္နဲ႔ အားလုံးကုိ ကြ်န္ေတာ္တို႔ အတူတူ မဲရုံး တစ္ရုံးထဲမွာပဲ အခ်ိန္တည္းမွာပဲ တစ္ႀကိမ္တည္း ေပးရတာ ျဖစ္တဲ့ အတြက္ ကုိယ္ ေပးလုိက္တဲ့ မဲက ဘယ္ေနရာကုိ ေပးတဲ့ မဲက ဘယ္ေနရာကုိ ေရာက္တယ္၊ အဲဒီ ေရာက္တဲ့ သူက ဘာလုပ္ပုိင္ခြင့္ ရွိတာ၊ ဘယ္ကုိ ေပးလုိက္တဲ့ မဲက ဘယ္ကုိ ေရာက္လဲ ဆုိတဲ့ ဟာမ်ဳိးကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ မဲ ကုိယ္တုိင္ေပးတဲ့ သူေတြကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေသခ်ာ နားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အသိပညာေပးဖုိ႔ေတြ၊ ရွင္းျပဖုိ႔ေတြ ဆုိတဲ့ လုပ္ငန္းက အမ်ားႀကီး ပုိလုိအပ္တာေပါ့ေနာ္။ ဒါကုိလည္း အထူးသျဖင့္ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ Commission လုိဟာမ်ဳိးက တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ လုပ္ႏုိင္ရင္ ဒါ ပုိေကာင္းတယ္။ ဒီလုိ ေရြးေကာက္ပဲြ စီမံခန္႔ခဲြတဲ့ အဖဲြ႔အေနနဲ႔ ဒါ လုပ္လည္း လုပ္သင့္တယ္ေပါ့ေနာ္။
ဒါ့အျပင္ သူကုိယ္တုိင္ ကြ်န္ေတ္ာတုိ႔ မျပည့္စုံ၊ မလုံေလာက္၊ ျပည္စုံလုံေလာက္ေအာင္ technician မလုပ္ႏုိင္တဲ့ အခါမွာ အျခား သူေတြရဲ႕ ပံ့ပုိးကူညီမႈေတြနဲ႔ ေဆာင္ရြက္ရတာလည္း ပါတယ္၊ အရပ္ဖက္ အဖဲြ႔အစည္းေတြ ဝင္ၿပီး ေဆာင္ရြက္ရတာေတြလည္း ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူ ကုိယ္တုိင္ကလည္း အဓိက အေနနဲ႔ ဒီလုိ လုပ္ငန္းမ်ဳိးေတြကုိ လုပ္သင့္တယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲလုိ လုပ္ရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အခုနား ေျပာတဲ့ ဘယ္လုိ မဲေပးရမလဲ ဆုိတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ရယ္၊ ၿပီးေတာ့ ကုိယ္ေပးတဲ့ မဲ ဘယ္ကုိ ေရာက္မွာ၊ ေရာက္တဲ့ ကုိ္ယ္စားလွယ္က ဘာကုိ လုပ္ပုိင္ခြင့္ ရွိသလဲ ဆုိတဲ့ ဟာမ်ဳိးေတြ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေပးသင့္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံလုိ ဟာမ်ဳိးဆုိလုိ႔ရွိရင္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ မတူကြဲျပားတဲ့ အုပ္စုေတြ အမ်ားႀကီး ရွိေနတဲ့ အခါက်ေတာ့မို႔လုိ႔ ကြ်န္ေတ္ာတုိ႔ အထူးသျဖင့္ သိသာအထင္းရွားဆုံး ေျပာရရင္ ဘာသာစကားလုိ ဟာမ်ဳိးေပါ့ေနာ္။ အဲ
လုိဟာမ်ဳိး သက္ဆုိင္ရာ တစ္ခ်ဳိ႕ေသာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဥပမာ ဗမာစကားကုိ နားမလည္ႏုိင္ဘူး၊ ဗမာစကားကုိ မေျပာတဲ့၊ ဗမာစကားကုိ နားမလည္ႏုိင္တဲ့ တုိင္းရင္းသား ေဒသေတြမွာ သူတုိ႔ ကုိယ္တုိင္ နားလည္တဲ့ တုိင္းရင္းသား ဘာသာစကားနဲ႔ အသိပညာေပး လုပ္ငန္းေတြကို ဘယ္လုိ လုပ္မလဲ၊ (20:00) ဒီအသိပညာေပး လုပ္ငန္းနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အခုနား အသိပညာေပး ပစၥည္းေတြ ထုတ္တဲ့ အခါမ်ဳိးမွာ Palm flat လုိ ဟာမ်ဳိးေတြ၊ Poster လုိဟာမ်ဳိးေတြ ထုတ္ရင္ တုိင္းရင္းသား ဘာသာစကားေတြနဲ႔ ေရးၿပီးေတာ့မွ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ထုတ္မလား၊ ၿပီးရင္ ဒီအသိပညာေပးတဲ့ အခါမ်ဳိး တုိင္းရင္းသား ဘာသာစကားနဲ႔ ေၾကညာတာမ်ဳိး၊ အသိပညာေပးတဲ့ ဟာမ်ဳိး၊ ဒါမ်ဳိးေတြကေတာ့ ႀကိမ္းေသေပါက္ တုိင္းရင္းသား ေဒသေတြ ပုိၿပီးေတာ့ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြ နားလည္ေအာင္၊ မဲဘယ္လုိ ေပးရမလဲ သိလာေအာင္ ဒါေတြ လုပ္လုိ႔ ရတာေပါ့ေနာ္။ ဒါလည္း ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ Commission ရဲ႕ လုပ္ပုိင္ခြင့္ထဲမွာပဲ ရွိၿပီးေတာ့ Commission လုပ္လုိ႔ ရတဲ့ အရာေတြ ျဖစ္တယ္။
SW: ေနာက္တစ္ခုက ဆရာ၊ အခု ေနာက္ပုိင္းမွာေလ ေရြးေကာက္ပဲြ (၂) ႀကိမ္ ၿပီးတဲ့ အခါမွာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရြးေကာက္ပဲြ စနစ္အရပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ဘယ္လုိပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ တုိင္းရင္းသားပါတီေတြဘက္က အႏုိင္ရမႈ အားနည္း လာတယ္ ဆရာ။ တုိင္းရင္းသားပါတီေတြဘက္က ဘာေတြ သုံးသပ္လာသလဲ ဆုိေတာ့ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ပဲြက သပ္သပ္လုပ္မယ္၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ျပည္နယ္ နဲ႔ တုိင္းေဒသႀကီး လႊတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ပဲြက သပ္သပ္ လုပ္ေစခ်င္တယ္။ အဲဒီ သေဘာမ်ဳိးေတြ ရွိလာတယ္ ဆရာ။ အဲဒီအေပၚမွာ ဘယ္လုိ ျဖစ္လာမလဲ ဆုိတာ ဆရာ့အျမင္ေလး တစ္ခ်က္ေလာက္ ေျပာေပးပါဦး ဆရာ။
TZMW: မ်ားေသာအားျဖင့္ ကြ်န္ေတ္ာ အထက္မွာ ေျပာခဲ့တဲ့ေနရာမွာ ပါသြားသလုိပဲ၊ မ်ားေသာအားျဖင့္ ျပည္ေထာင္စု စနစ္ က်င့္သုံးတဲ့ ႏုိင္ငံေတြ၊ ဖယ္ဒရယ္စနစ္ က်င့္သုံးတဲ့ ႏုိင္ငံေတြမွာေတာ့ ျပည္နယ္ နဲ႔ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ ခဲြၿပီးေတာ့ပဲ က်င္းပေလ့ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဆုိေတာ့ မဲေပးရတဲ့ သူကလည္း ရွင္းတာေပါ့ေနာ္။ ဒါက ျပည္နယ္ ေရြးေကာက္ပြဲ ဆုိရင္ ကုိယ့္ျပည္နယ္ကုိ ေပးရမယ္လုိ႔ ၊ ကုိယ့္ျပည္နယ္မွာ ကုိယ္စားျပဳမယ့္ သူ၊ ျပည္ေထာင္စုဆုိ ျပည္ေထာင္စု အဆင့္ကုိ သြားမယ့္သူ၊ ကဲြကဲြျပားျပားလည္း သိႏုိင္တာေပါ့ေနာ္။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီမွာက်ေတာ့ နည္းနည္းေလး ဆုိေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ နားလည္ဖုိ႔ ကြ်န္ေတာ္ အခုနားက ေျပာခဲ့သလုိ၊ ေရြးေကာက္ပဲြကလည္း (၂) ဆက္ပဲရွိေသးတယ္၊ ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ နားမလည္ႏုိင္တာက ကြ်န္ေတ္ာတုိ႔ မဲဆြယ္စည္းရုံးတဲ့ အခါမ်ဳိးမွာလည္း အခုဆုိလုိ႔ရွိရင္ အၿပိဳင္အဆုိင္က မ်ားတဲ့ အခါက်ေတာ့ ဥပမာ တစ္ႏုိင္ငံလုံး အတုိင္းအတာ လႊမ္းၿခံဳႏုိင္တဲ့ ပါတီေတြ ရွိသလုိ၊ ျပည္နယ္ကုိ ဦးစားေပးတဲ့ ပါတီေတြလည္း ရွိတယ္။ အခုနားက ျပည္ေထာင္စု အတုိင္းအတာ တစ္ႏုိင္ငံလုံး လႊမ္းၿခံႏုိင္တဲ့ ပါတီ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ျပည္ေထာင္စု အဆင့္အထိ အစုိးရ ဖဲြ႔ဖုိ႔အေရး၊ ဒါေတြကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဦးစားေပးၿပီးေတာ့မွ မဲဆြယ္ ၾကမွာေပါ့ေနာ္။ အဲသလုိ မဲဆြယ္ၾကလုိ႔ ရွိရင္ အခုနား ျပည္ေထာင္စု အစုိးရ ဖဲြ႔ႏုိင္ဖုိ႔အထိ အေရးမွာ ကုိယ့္ပါတီ အမ်ားဆုံး ႏုိင္ဖုိ႔ လုိတယ္ ဆုိၿပီးေတာ့ မဲဆြယ္ၾကမယ္။ ဒါေပမဲ့ ျပည္သူေတြအေနနဲ႔က်ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ နည္းနည္းေလး သာမန္ျပည္သူေတြ အေနနဲ႔ နားလည္မႈ ရႈပ္သြားႏုိင္ေစတယ္ေပါ့ေနာ္။
ဟာ ျပည္ေထာင္စု၊ ဥပမာ ဆုိၾကပါစုိ႔၊ မဲ ေပးတဲ့ သူ တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ သူ႔ျပည္နယ္အတြက္ ကုိယ္စားျပဳေစခ်င္တဲ့ လူ၊ သီးျခားပါတီ၊ သီးျခားလူ၊ ရွိေကာင္း ရွိမယ္။ ျပည္ေထာင္စု အဆင့္အေနနဲ႔၊ ျပည္ေထာင္စု အဆင့္မွာ အစုိးရ ဖဲြ႔ေစခ်င္တဲ့ သူ႔ပါတီ စိတ္ႀကိဳက္ ရွိေကာင္းရွိမယ္။ အဲဒီ (၂) ခုလည္း တူခ်င္မွ တူမယ္။ ဒါေပမဲ့ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ မဲေပးရတဲ့ အခါက်ေတာ့ ဒါကုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေရာေထြးသြားႏုိင္တဲ့ အခါက်ေတာ့ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ အစုိးရ ပုဂၢိဳလ္ေရး ပါတီတစ္ခုကို ေပးမွ ရမယ္ ထင္တဲ့၊ ေပးရတဲ့ မဲလက္မွတ္တုိင္းမွာ ဒီပါတီကုိပဲ ေပးရမယ္ ထင္တဲ့၊ ဒီအေပၚမွာ မဲလက္မွတ္က ဘယ္ေနရာ ဆုိတဲ့ ဟာကုိ ေသခ်ာနားမလည္ရင္ ဒီအေပၚမွာ အမ်ားႀကီး ရႈပ္ေထြးႏုိင္ေစတဲ့ဟာ ရွိတာေပါ့ေနာ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ ျပည္နယ္ နဲ႔ ျပည္နယ္ကုိ သြားတဲ့ ျပည္နယ္အဆင့္ဆုိရင္ ျပည္နယ္အဆင့္ကုိပဲ ေရြးေကာက္ပဲြကို သီးျခား က်င္းပတယ္။ ျပည္ေထာင္စု အဆင့္ သြားတဲ့ဟာ ျပည္ေထာင္စု သီးျခား က်င္းပါတယ္ ဆုိရင္ မဲေပးတဲ့ သူေတြ အတြက္လည္း ပုိၿပီး နားလည္ရ လြယ္တယ္။
ပုိၿပီး ရွင္းလင္းသိေစသလုိ ကြ်န္ေတာ္တို႔ မဲဆြယ္တာေတြ၊ မဲဆြယ္စည္းရုံးေရး လုပ္တဲ့ ဥစၥေတြ၊ ပါတီဆင္ႏြဲတဲ့ ေနရာမွာလည္း ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ သူတုိ႔ ျမင္ရၾကားရတာ ပုိၿပီး ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ရွိႏုိင္တယ္ ေပါ့ေနာ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဖယ္ဒရယ္ႏုိင္ငံေတြမွာလည္း ဒါမ်ဳိးပဲ က်င့္သုံးၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ကြ်န္ေတာ္တို႔ ႏုိင္ငံအတြက္ဆုိရင္ ဒီလုိ ခဲြၿပီး သီးျခားက်င္းပဖုိ႔ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ေရြးေကာက္ပဲြ ဥပေဒေတြထဲမွာ ျပင္ရမယ့္ အခ်က္ေတြ ရွိသလုိ ကြ်န္ေတာ္ ထင္တာ ဖဲြ႔စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒနဲ႔လည္း တစ္စိတ္တစ္ေဒသ သြားၿပီး ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ခ်ိတ္ဆက္ေနတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဖဲြ႔စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒရဲ႕ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီ ဥပေဒျပဳေရးအခန္းမွာ ေရးသားထားတာက ျပည္နယ္ နဲ႔ တုိင္းေဒသႀကီးေတြရဲ႕ ေရြးေကာက္ပဲြ သက္တမ္းက ျပည္ေထာင္စု သက္တမ္းနဲ႔ အတူတူပဲလုိ႔ ေရးထားတဲ့ အခါက်ေတာ့ ဒီ (၅) ႏွစ္ သက္တမ္း၊ ျပည္ေထာင္စု (၅) ႏွစ္ သက္တမ္း ၿပီးသြားတာနဲ႔ ျပည္နယ္ နဲ႔ တုိင္းေဒသႀကီးရဲ႕ သက္တမ္း (၅) ႏွစ္ကလည္း ၿပီးမယ္ ဆုိေတာ့ ဒါကုိ ခဲြၿပီးေတာ့ သီးျခား လုံးဝကုိ က်င္းပဖုိ႔ ဆုိရင္ သက္တမ္းကလည္း သီးျခား တစ္ၿပိဳင္တည္း မဟုတ္တဲ့ သက္တမ္း မဟုတ္မွ ျဖစ္လိမ့္မယ္ေပါ့ေနာ္။ (24:00) အဲဒါဆုိရင္ေတာ့ ဖဲြ႔စည္းပုံ အေျခံ ဥပေဒနဲ႔ တစ္စိတ္တစ္ေဒသ သြားၿပီး ညွိေန လိမ့္မယ္။ ဖဲြ႔စည္းပုံ အေျခခံ ဥေပဒ တစ္စိတ္တစ္ေဒသ ျပင္ဖုိ႔ လုိလိမ့္မယ္ေပါ့ေနာ္။
SM: ဆုိလုိတဲ့ သေဘာက လပုိင္းေလး ျခားၿပီး လုပ္ရင္ေတာ့ ျဖစ္ႏုိင္တယ္၊ အဲဒီလုိ သေဘားလား ဆရာ။
TZMW: တကယ္လုိ႔ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ (၄) ၊ (၅) ၊ (၆) လေလာက္ ျခားၿပီးေတာ့မွ က်င္းပမယ္ ဆုိရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ျဖစ္ႏုိင္ေခ် ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီလုိ လုပ္မယ္ ဆုိရင္ေတာ့ အခုနား တစ္ၿပိဳင္တည္း က်င္းပမယ္ဆုိတဲ့ ဟာမ်ဳိး အတိအက်ေတာ့ ဖဲြ႔စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒမွာ မပါတဲ့ အခါက်ေတာ့ ရက္အနည္းငယ္၊ လအနည္းငယ္ေလာက္ ခဲြၿပိးေတာ့ ဒါ လုပ္မယ္ ဆုိရင္ေတာ့ လုပ္လုိ႔ ရႏုိင္မယ့္ အေနအထားမွာ ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။
SM: ေက်းဇူးပါ ဆရာေရ။ ေမးခြန္းကေတာ့ ကုန္ၿပီဆရာ။ ဆရာ ေျပာဖုိ႔ က်န္ခဲ့ေသးရင္ နည္းနည္း ျဖည့္စြက္ၿပီး ေျပာလုိ႔ ရပါတယ္။
TZMW: ကြ်န္ေတာ္ အခုနား ေျပာခဲ့သလုိ ကုိယ္စားျပဳမႈမွာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ အားလုံး ပူးေပါင္းပါဝင္ႏုိင္တဲ့ ဟာ ျဖစ္ဖုိ႔၊ ေရြးေကာက္ပဲြမွာ အားလုံး ပူူးေပါင္းပါဝင္ႏုိင္တဲ့ ဟာ ျဖစ္ဖုိ႔ ဆုိတဲ့ ဟာက ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဒီေရြးေကာက္ပဲြ ကေနတစ္ဆင့္ (25:00) ေရြးေကာက္ပဲြ လုပ္ငန္းစဥ္ကေနတစ္ဆင့္ ျပည္သူ ကုိယ္စားျပဳမႈမွာ မတူညီတဲ့ အုပ္စုေတြ၊ တုိင္းရင္းသားေတြ၊ လူနည္းစုေတြပါ ဘယ္လုိ ပူးေပါင္းပါဝင္လာႏုိင္မလဲ။ Inclusive ျဖစ္လာႏုိ္င္မလဲ ဆုိတဲ့ ဟာကုိ ေရြးေကာက္ပဲြကေန တစ္ဆင့္ ႀကိဳးစားတဲ့ အခါမွာ ေရြးေကာက္ပြဲ စနစ္ကုိ အဲဒီလုိ ပုံစံမ်ဳိး ျဖစ္ေအာင္ လုပ္လုိ႔ ရတဲ့ အပုိင္း ရွိသလုိ အဲဒီစနစ္ မျပင္ႏုိင္ေသးခင္မွာ လက္ရွိ သြားေနတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြ စီမံခန္႔ခဲြမႈ ပုံစံကေနလည္း လုပ္လုိ႔ ရႏုိင္တဲ့ ဟာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေတြလည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ လုပ္ႏုိင္ရင္ ပုိၿပီးေတာ့ တုိင္းရင္းသားေတြ ပါဝင္လာႏုိင္တဲ့ ဟာေတြ ျဖစ္မယ္။
အထူးသျဖင့္ မဲဆႏၵရွင္ အသိပညာေပးတာေတြ၊ Commission ရဲ႕ ဖဲြ႔စည္းပုံေတြ၊ Commission ရဲ႕ လုပ္ငန္းေတြ၊ ၿပီးေတာ့ ေနာက္ဆုံး ဥပမာ မဲလက္မွတ္က အစ၊ မဲလက္မွတ္ေတြမွာ ကြ်နေတာ္တုိ႔ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းနာမည္ေတြကုိ မဲလက္မွတ္ရဲ႕ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ မဲလက္မွတ္ ျဖစ္တယ္တုိ႔၊ ဒါက အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ မဲလက္မွတ္ ျဖစ္တယ္တုိ႔၊ ဒီလုိ မဲလက္မွတ္အေပၚမွာ ပါတဲ့ စာသားေတြ၊ ကုိယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြရဲ႕ နာမည္ေတြကအစ၊ တုိင္းရင္းသား ဘာသာစကားေတြနဲ႔ ေရးႏုိင္လုိ႔ ရွိရင္ ဒါလည္း Commission ရဲ႕ လုပ္ႏုိင္ခြင့္ထဲမွာပဲ ရွိတာေပါ့ေနာ္။ (26:00) ဒီလုိ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ကုိယ္ေပးတဲ့ မဲက ဘယ္ကုိ သြားမလဲ ဆုိတာ တုိင္းရင္းသားေတြက ကုိယ့္ဘာသာစကားနဲ႔ ေကာင္းေကာင္း ဖတ္ႏုိင္မယ္၊ ကုိယ္စားလွယ္ေလာင္းကုိလည္း ကုိယ့္သာဘာစကားနဲ႔ကုိ ျမင္ႏုိင္မယ္၊ ဒါေတြက ပုိၿပီးေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေကာင္းတဲ့ ဟာမ်ိဳးေပါ့ေနာ္။ ဒါ့အျပင္၊ တုိင္းရင္းသားမွ မဟုတ္၊ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ လူငယ္ေတြ၊ ၿပီးေတာ့ မသန္စြမ္းသူေတြ၊ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ အုပ္စုေတြ ဒီအထဲမွာ ဒီစနစ္ ေရြးေကာက္ပဲြ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြမွာ ပါလာေအာင္ ေရြးေကာက္ပဲြ စနစ္ စီမံခန္႔ခဲြမႈပုံစံေတြကေနလည္း လုပ္သြားလုိ႔ ရတဲ့ ဟာေတြ ကြ်န္ေတာ္တို႔ အမ်ားႀကီး ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။
SW: ဟုတ္ကဲ့ပါ ဆရာ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ ဆရာ။
Unicode
ကိုတေဇာမျိုးဝင်း (ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာကျွမ်းကျင်သူ)
(စောမြအောင် တွေ့ဆုံမေးမြန်းသည်)
အခြေဥပဒေပြင်ဆင်စရာမလိုဘဲ အစိုးရကဆောင်ရွက်ပေးနိုင်သည့် တိုင်းရင်းသားအခွင့်အရေးများကို ကဏ္ဍအလိုက် လေ့လာမည်ဆိုပါက ရွေးကောက်ပွဲ စနစ်နှင့် ရွေးကောက်ပွဲ ဆိုင်ရာ စီမံခန့်ခွဲမှု ရှုတောင့်မှလည်း တိုင်းရင်းသားအခွင့်အရေးများကို ဖော်ဆောင်နိုင်ကြောင်း တွေ့မည်ဖြစ်သည်။ ရွေးကောက်ပွဲ စီမံခန့်ခွဲမှုအရ တိုင်းရင်းသားများ၏ ကိုယ်စားပြုမှု ကို ပိုမိုဖော်ဆောင်နိုင်ကြောင်း နှင့် ထိုသို့ဖော်ဆောင်ပေးရန်တွင်လည်း အခြေခံဥပဒေပြဋ္ဌာန်းချက်ကိုပြင်ဆင်စရာမလိုဘဲ ဆောင်ရွက်ပေးနိင်ကြောင်း ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာကျွမ်းကျင်သူ ကိုတေဇာမျိုးဝင်းနှင့်တွေ ့ဆုံမေးမြန်းမှုကိုဖော်ပြပေးအပ်ပါသည်။
SM: ဆရာကို ကျွန်တော်တို့ ပထမဆုံး မေးချင်တာက ဒီအခု လက်ရှိ ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ကော်မရှင် (Commision) အဆင့်ဆင့်ပေါ့၊ သူတို့ရဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ စီမံခန့်ခွဲတဲ့ အပိုင်းကနေ ဘယ်ကဏ္ဍတွေမှာ တိုင်းရင်းသား အခွင့်အရေးတွေကို ဖော်ဆောင်ရာရောက်အောင် လုပ်လို့ ရသလဲ ဆိုတာလေး ဆရာ၊ ကဏ္ဍအပိုင်းလေး အပိုင်းလေးတွေပေါ့၊ တစ်ချက် ပြောပေးပါဦး ဆရာ၊
TZWA: ပထမဦးဆုံး ကျွန်တော် စပြောရရင် ဒီရွေးကောက်ပွဲ ဆိုတာက ကျွန်တော်တို့ ဒီ ဒီမိုကရေစီ (Democracy) နိုင်ငံ တစ်ခုမှာ ပုံမှန် ကျွန်တော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲတွေ ရှိနေတယ်၊ ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပနေတယ် ဆိုတဲ့ ဟာက ဒီမိုကရေစီရဲ့ လက္ခာဏရပ်လေး တစ်ခုလည်းဖြစ်တယ်ပေါ့နော်။ ဒီကနေပြန်ပြီးတော့မှ ရွေးကောက်ပွဲကို ဘယ်လို ပုံစံနဲ့ ကျွန်တော်တို့ ကျင်းပလဲ၊ ရွေးကောက်ပွဲက ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ လုပ်နေလဲ၊ ရွေးကောက်ပွဲက ဘယ်လောက်ထိ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိလဲ၊ သမာသမတ်ကျမှု ရှိလဲ၊ ကျွန်တော်တို့ ဘယ်လောက်ထိ အားလုံး ပူးပေါင်းပါဝင်နိုင်တဲ့ဟာမျိုး ဖြစ်လဲ၊ ဒီရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်က ဘယ်လို ထွက်လဲ၊ ဒီဟာကို ဘယ်လို ကျင်းပနိုင်လဲ ဆိုတဲ့ ဟာကလည်း ဒီနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီကို ဘယ်လောက်ထိ ကျွန်တော်တို့ ဒီမိုကရေစီရဲ့ အဆင့်အတန်း ဘယ်လောက်ထိ ရှိလဲ ဆိုတဲ့ ဟာကိုလည်း ထင်ဟပ်နေတယ် ပေါ့နော်။
ဆိုတော့ နံပါတ်တစ် အနေနဲ့ ကျွန်တော်တို့ ဒီနေရာမှာ ရွေးကောက်ပွဲကို ရွေးကောက်ပွဲကနေတစ်ဆင့် ကျွန်တော်တို့ ဒီကိုယ်စားပြုမှု၊ တနည်းအားဖြင့် ဒီနိုင်ငံထဲမှာ ရှိနေတဲ့ ကျွန်တော်တို့ တိုင်းရင်းသားတွေ၊ လူနည်းစုတွေ၊ ကျွန်တော်တို့ တခြား မတူညီတဲ့ အုပ်စုတွေ၊ တခြား ကျွန်တော်တို့ ဒီ Marginalize ဖြစ်နေတဲ့ အဖွဲ့တွေ ဘယ်လိုမျိုး ပါပြီးတော့ ဝင်ပါလာလို့ ရမလဲ ဆိုတဲ့ ဟာကို ရွေးကောက်ပွဲကနေ ကျွန်တော်တို့ တစ်ဆင့် စဉ်းစားကြတဲ့ အခါမှာ နှစ်ပိုင်းခွဲပြီး စဉ်းစားတာပေါ့နော်။ တစ်ပိုင်းကတော့ ကျွန်တော်တို့ စနစ်ပိုင်း၊ အဲဒါကတော့ များသောအားဖြင့် အများစုကတော့ ကျွန်တော်တို့ အဲဒီအပိုင်းကို အဓိက ဦးတည်ပြီး ပြောလေ့ရှိတယ်။ ဥပမာ ရွေးကောက်ပွဲ စနစ်ကို ဘယ်လို လုပ်မလဲပေါ့နော်။ ကျွန်တော်တို့ အခုနား ရွေးကောက်ပွဲ စနစ်ကို ဥပမာ “နိုင်သူ ဂုဏ်ယူ”၊ ကျွန်တော်တို့ အခုနား “FPTP” စနစ်တို့လိုမျိုး သွားလိုက်မှာလား။ ကျွန်တော်တို့ အချိုးကျဝင်ပါလို့ ရတဲ့ စနစ်ကို သွားမှာလား။ ပြီးရင် အဲဒါကို Mix လုပ်ထားတဲ့ ကျွန်တော်တို့ ပုံစံမျိုးနဲ့ သွားမှာလား။ ဒီအပေါ်ကနေ ကျွန်တော်တို့ များသောအားဖြင့် ထောက်ပြဆွေးနွေးကြလေ့ရှိတယ်။ အဲဒါကကျတော့လည်း နိုင်ငံရေးနဲ့ သက်ဆိုင်နေတော့ (3:00) အဲဒီ နိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေး ပုံစံ၊ အဲဒီနိုင်ငံထဲမှာ ပါနေတဲ့ ကျွန်တော်တို့ သက်ဆိုင်ရာ Stakeholders တွေ၊ နိုင်ငံရေးသမားတွေ၊ နိုင်ငံရေး အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံရေး ပါတီတွေက ဘယ်လို ပုံစံမျိုးနဲ့ သွားချင်လဲ ဆိုတဲ့ ဟာကို ဆုံးဖြတ်ကြဖို့၊ တစ်နည်းအားဖြင့် အဲလိုဟာက ဘယ်လို စနစ်နဲ့ သွားမလဲ ဆိုတာက နိုင်ငံရေး Decision တွေ အများကြီး ပါနေတယ်။ နိုင်ငံရေး Interests တွေ ပါတယ်။ ဒီအပေါ်မှာ အပြန်အလှန် သဘောတူညီမှု ယူရတဲ့ ဟာတွေပါတယ်ပေါ့နော်။ ဒါကတော့ စနစ်ဘက်ခြမ်း၊ စနစ်ဘက်ခြမ်းက ဘယ်လို စနစ်ကို သုံးရင်၊ ဘယ်လို ရလဒ်မျိုးကို လိုချင်ရင် ဘယ်လို စနစ်မျိုးကို တည်ဆောက်သင့်သလဲ ဆိုတဲ့ ဟာမျိုးကို စဉ်းစားကြတာပေါ့နော်။ ဒါက System ဘက်။ နောက်တစ်ခုကတော့ ကျွန်တော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲကို ဘယ်လို ကျင်းပပေးလဲ၊ ဘယ်လို ရွေးကောက်ပွဲ တစ်ခုကို အကောင်အထည်ဖော်လဲ၊ စီမံခန့်ခွဲလဲ ဆိုတဲ့ ဒီ Management အပိုင်းပေါ့နော်။ ဆိုတော့ အဲဒီ Management အပိုင်းကနေပဲ ကျွန်တော် နည်းနည်းချဉ်းကပ်ပြီးတော့ အခုဟာကို ပြောမယ်ပေါ့နော်။
ပထမဦးဆုံး စပြောရလို့ ရှိရင် ကျွန်တော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲကို နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံမှာ ကျင်းပကြတဲ့ အခါမျိုးမှာ ဒီ ရွေးကောက်ပွဲစီမံ၊ ရွေးကောင်ပွဲကို ကျင်းပပေးတဲ့ စီမံခန့်ခွဲရေး Body ကို ကျွန်တော်တို့ ပုံစံ (၃) မျိုးတွေ့ရလေ့ ရှိတယ်ပေါ့နော်။ နံပါတ်တစ် ပုံစံကတော့ ကျွန်တော်တို့ သီးခြားလွတ်လပ်တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ စံမံခန့်ခွဲတဲ့ ပုံစံ (4:00) ၊ ဒီနေရာမှာ ကျွန်တော်တို့ Electoral Management Body ပေါ့နော်။ ဒီ Electoral Management Body လို့ သုံးရခြင်းဟာ နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံနဲ့ တစ်နိုင်ငံ ကျွန်တော်တို့ နာမည်ပေးထားတာမျိုး၊ အခု ဒီရွေးကောက်ပွဲ စီမံခန့်ခွဲရေး အဖွဲ့အစည်း နာမည်ပေးထားတာတွေကလည်း မတူကြဘူး။ တစ်ချို့ကလည်း Commission၊ ကျွန်တော်တို့ Election Commission လို့ သုံးတယ်၊ တစ်ချို့ကလည်း ကျွန်တော်တို့ Commission လို့ မသုံးဘူး၊ အခြား နာမည်တစ်ခုနဲ့ Department တစ်ခုကနေပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ Department ဒါမှမဟုတ် Unit အဲဒါမျိုးတွေ၊ ပုံစံမျိုးတွေနဲ့ အသီးသီး ပုံစံ မတူကြတဲ့ အခါကျတော့ ဒီနေရာမှာ Electoral Management Body လို့ သုံးတာပေါ့နော်။ ဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဆိုရင်တော့ ဒါကို “ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်” ဆိုပြီးတော့ သုံးတယ်ပေါ့။ ဆိုတော့ တစ်ခုကတော့ ကျွန်တော်တို့ Independent ပုံစံ၊ Independent ပုံစံကတော့ သူ့ရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံ၊ ဒီတည်ဆောက်ပုံက ဒီရွေးကောက်ပွဲ စီမံခန့်ခွဲရေး Body တည်ဆောက်ပုံက သီးခြားလွတ်လပ်တယ်။ သဘောကတော့ ကျွန်တော်တို့ ဒီအစိုးရရဲ့ လက်အောက်မှာ ရှိနေတာ မဟုတ်ဘူး၊ အစိုးရကို တိုက်ရိုက် တာဝန်ခံရတာ မဟုတ်ဘဲနဲ့ အဲဒီနိုင်ငံရဲ့ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံတော် အကြီးအကဲကို ကျွန်တော်တို့ ဒီ Head of the Country ကို တာဝန်ခံရတာ၊ ပြီးတော့ နိုင်ငံရဲ့ ဥပဒေ ယန္တရားတွေပေါ်မှာ ဥပဒေအပေါ်မှာ ကျွန်တော်တို့ တာဝန်ခံရတာမျိုး၊ ဒါမျိုး ရှိတယ်ပေါ့နော်။
သူ့ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှု၊ သူ့ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ၊ သူ့ရဲ့ ဝန်ထမ်းခန့်တာ၊ သူ့ရဲ့ ငွေကြေးဆိုင်ရာ စီမံခန့်ခွဲတာ၊ သူ့ရဲ့ ကျွန်တော်တို့ အကောင်အထည် ဖော်တာတွေ အားလုံးက သီးခြားလွတ်လပ်တယ်ပေါ့နော်။ နံပါတ်နှစ် အချက်ကတော့ ကျွန်တော်တို့ ဒီ အစိုးရ ယန္တရားကနေ ပြီးတော့မှ ဒီရွေးကောက်ပွဲကို စီမံခန့်ခွဲပေးတာ၊ များသောအားဖြင့် ဥပမာ ကျွန်တော် ဒီ ပြည်ထဲရေး ဌာနတို့ အောက်ကဟာမျိုးတို့၊ ပြီးရင် တစ်ခြားသော ကျွန်တော်တို့ Ministry အောက်က Department တစ်ခုခုကနေ အကောင်အထည်ဖော်ပေးတာ၊ ဒါက Government ယန္တရားကနေပဲ တောက်လျှောက် အကောင်အထည် ဖော်ပေးတာ။ နောက်တစ်ခုကတော့ “Mix” ပေါ့။ Mix လုပ်ထားတဲ့ ဟာကတော့ ကျွန်တော်တို့ ဒီ Government ၊ အစိုးရ အဖွဲ့ရဲ့ ကျွန်တော်တို့ ဝန်ထမ်းအင်အားဌာနတွေကို သုံးပြီးတော့ ဒါကို အခုနား ကြီးကြပ်မယ့် မူဝါဒတွေ ကျွန်တော်တို့ ချပေးမယ်၊ ဟို Framework တွေ ချပေးမယ်၊ ဒါကို ကြည့်မယ့် ကျွန်တော်တို့ ဟို Commission လိုဟာမျိုး ဖွဲ့ပြီးတော့ စောင့်ကြည့်ခိုင်းမယ်၊ ပြီးတော့ ဒီအစိုးရ အဖွဲ့ကနေ ပြီးတော့ အကောင်အထည် ဖော်တယ်၊ ဒါမျိုးလည်း တွေ့ရတယ်ပေါ့နော်။ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံအနေအထားနဲ့ ကြည့်မယ် ဆိုရင်တော့ ကျွန်တော်တို့ ဒီ Independent ပုံစံ ဖြစ်တယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ ပြောလို့ရတယ်။ ဒီတည်ဆောက်ပုံအရပေါ့နော်။
Union Election Commission ဆိုပြီးတော့ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ Commission ဆိုပြီးတော့ သီးခြားဖွဲ့စည်းထားတယ်။ (6:00) ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ Commission ဥက္ကဌ နဲ့ Commission အဖွဲ့ဝင်တွေလည်း ကျွန်တော်တို့ သီးခြား ခန့်အပ်ထားပြီးတော့ ဝန်ထမ်းတွေကလည်း သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် ဝန်ထမ်းနဲ့ ကိုယ်ပိုင် စီမံခန့်ခွဲမှုနဲ့ပေါ့နော်။ ဒါပေမဲ့ ဒီနေရာမှာတော့ ကျွန်တော်တို့ အခုနားက Independent ဖြစ်တယ်၊ သီးခြားလွတ်လပ်တယ်၊ အမှီအခိုကင်းတယ်၊ ဆိုတဲ့ နေရာမှာ တည်ဆောက်ပုံအရနဲ့ အမှီအခိုကင်းတာ မဟုတ်ဘဲ ကျွန်တော်တို့ အခုနား နိုင်ငံရေးအရ ကျွန်တော်တို့ အမှီအခိုကင်းတာ၊ ပြီးရင် ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံရေး အဖွဲ့အစည်း၊ နိုင်ငံရေး ကျွန်တော်တို့ ပါတီတစ်ခုခု၊ နိုင်ငံရေး အာဏာရသူများရဲ့ ကျွန်တော်တို့ လွှမ်းမိုးမှုကနေလည်း အမှီမခိုကင်းဖို့လည်း လိုတယ်ပေါ့နော်။ ဆိုတော့ အဲဒီအမှီအခို ကင်းတယ်ဆိုတာနဲ့ တည်ဆောက်ပုံကရော တခြားသော နိုင်ငံရေးရာ တခြားသော လွှမ်းမိုးမှုတွေအောက်ကရော အမှီအခိုကင်းဖို့ လိုတယ်။ ဘာလို့ အမှီအခိုကင်းဖို့ လိုအပ်လဲ ဆိုရင် များသောအားဖြင့် သူတို့ကို အမှီအခိုကင်းတာသေချာစေဖို့အတွက် ဆိုလို့ရှိရင် ကျွန်တော်တို့ ဒီ အထူးသဖြင့် ဒီ Independent လိုမျိုး သီးခြား လွတ်လပ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်း ဖွဲ့ထားတဲ့ နေရာမျိုးမှာဆိုရင် သူ့ရဲ့ Commission ရဲ့ ကျွန်တော်တို့ ဥက္ကဌ နဲ့ အဖွဲ့ဝင် လိုဟာမျိုး၊ သူ့ရဲ့ Commission ကို ခေါင်းဆောင်တဲ့ အဖွဲ့ဝင်တဲ့ ခေါင်းဆောင်လို ဟာမျိုးတွေကို သူတို့ရဲ့ သက်တမ်းကို (7:00) ကျွန်တော်တို့ လုံခြုံစိတ်ချရတဲ့ ကျွန်တော်တို့ သက်တမ်းတစ်ခု ပေးထားတာမျိုးတွေ ရှိတတ်တယ်။ ဥပမာ အစိုးရ သက်တမ်းနဲ့ အတူတူ မဟုတ်ဘဲနဲ့ အစိုးရ (၂) ဆက်၊ (၃) ဆက်ကို သူ့သက်တမ်းက တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ဖို့ ဆိုတဲ့ သက်တမ်းပေးထားတာမျိုးတွေ ရှိတတ်တယ်။ ဆိုတော ဒါက တစ်နည်းအားဖြင့် ဘာကို သေချာအောင် လုပ်တာလဲ ဆိုတော့ ဟို အစိုးရ ပြောင်းတိုင်း ပြောင်းတဲ့ အစိုးရက ဟို အသစ် ပြန်ပြောင်းလိုက်မယ် ဆိုတဲ့ဟာမျိုးကို မခံရအောင်၊ အစိုးရရဲ့ ကျွန်တော်တို့ တက်လာတဲ့ အစိုးရတိုင်းရဲ့ လွမ်းမိုးမှုကို ကြောက်စရာ မလိုအောင် ဆိုတဲ့ သူ့ရဲ့ လွတ်လပ်မှုကို အာမခံပေးတဲ့ ဟာမျိုးပေါ့နော်။ ဆိုတော့ အဲဒါမျိုး တည်ဆောက်တယ်၊ ပြီးတော့ အများ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ ကျွန်တော်တို့ ယန္တရားဖြစ်အောင်လို့ တည်ဆောင်တဲ့ ဟာမျိုး ရှိတာပေါ့။ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံအနေနဲ့ ဆိုလို့ရှိရင် အခုနား တည်ဆောက်ပုံအရ Independent ဖြစ်တယ် ဆိုပေမယ့် အစိုးရ သက်တမ်း နဲ့ Commission ဥက္ကဌ နဲ့ အဖွဲ့ဝင်တွေက အစိုးရ သက်တမ်းနဲ့ တူနေတာ ဖြစ်တဲ့ အတွက် (၅) နှစ် (၁) ကြိမ် အစိုးရသစ် တက်လာတိုင်း Commission နဲ့ ဥက္ကဌ နဲ့ အဖွဲ့ဝင်တွေကို ပြန်ပြီးတော့ ကျွန်တော် အသစ် ထပ်ခန့်ရမလိုဖြစ်တယ်ပေါ့နော်။ ဒါဟာဆိုရင် တစ်နည်း အားဖြင့် သူ့ရဲ့ ကျွန်တော် အနှစ်သာရ ဖြစ်တဲ့ သီးခြား လွတ်လပ်မှုကိုတော့ အာမ, မခံပေးနိုင်သလို ဖြစ်နေတာပေါ့နော်။
နောက်တစ်ခုကတော့ ဒီထဲမှာ ဘာလုပ်လို့ ရမလဲ ဆိုရင်တော့ ကျွန်တော်တို့ သမ္မတ တိုက်ရိုက် ကျွန်တော်တို့ ခန့်ထားတာ ဆိုပေမဲ့ ဒီ Commission နဲ့ အခြား Commission အဖွဲ့ဝင်တွေကို ကျန်တဲ့ တိုင်းရင်းသားတွေ၊ တိုင်းရင်းသား ပါတီတွေကပါ ကျွန်တေ်ာတို့ လေးစားရတဲ့ တိုင်းရင်းသား ပါတီတွေကပါ ကျွန်တော်တို့ ယုံကြည်ရတဲ့ သူတွေပါ ဒီထဲမှာ ထည့်ထားနိုင်တယ်၊ ခန့်ထားနိုင်တယ် ဆိုရင်တော့ ကောင်းတယ်ပေါ့နော်။ Commission အဖွဲ့ဝင်တွေထဲမှာ၊ ဒါကိုတော့ သမ္မတ ခန့်ပဲ ခန့်လို့ရမှာ ဖြစ်တဲ့ အတွက် အဆိုပြုတဲ့ အခါမှာတော့ ဒီ Commission က ပြုပြီး Nominate ပြုလုပ်တဲ့ နေရာမှာတော့ ကျွန်တော်တို့ တခြားသော တိုင်းရင်းသားပါတီတွေနဲ့ပါ ကျွန်တော်တို့ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပြီး သူတို့ Consultant နဲ့ သူတို့ Nominate လုပ်တဲ့ ဟာမျိုး၊ ဥပမာ ကျွန်တော်တို့ ပါတီကပဲ Nominate လုပ်မလား၊ ဒါမှမဟုတ် ပြည်နယ် လွှတ်တော်တွေကပဲ Nominate လုပ်မလား အစရှိသဖြင့်ပေါ့နော်။ အဲလို Nominate လုပ်တဲ့ လူမျိုးကို ထည့်ထားနိုင်တယ် ဆိုရင် ဒီ Commission က ကျွန်တော်တို့ ကျန်တဲ့ တိုင်းရင်းသား ပြည်နယ်တွေ၊ တိုင်းရင်းသားပါတီတွေကိုပါ နည်းနည်း ဟို reflect ဖြစ်တယ်၊ သူတို့ ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်စားပြုတယ် ဆိုတဲ့ ဟာမျိုး ပေါ်လွင်အောင်တော့ ဖွဲ့စည်းပုံက ဒါ နံပါတ်တစ် ဖွဲ့စည်းပုံက လုပ်လို့ ရတဲ့ ဟာမျိုးပေါ့နော်။ နံပါတ် နှစ်ကတော့ ကျွန်တော်တို့ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေမှာ Commission ကို ဖွဲ့စည်းရမယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ ရေးသား ထားပြီးတော့ (9:00) ဒီ Commission ကမှ တစ်ဆင့် ပြည်နယ်အဆင့်၊ ပြည်နယ် နဲ့ တိုင်းဒေသကြီးအဆင့်တွေရဲ့ Commission အဖွဲ့အဖွဲ့၊ အသီးအသီးကို သူက Commission ကနေမှ ပြန်ပြီး စီမံခန့်ခွဲခွင့်၊ ဖွဲ့စည်းခွင့်၊ ရှိတယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ ရေးသားထားတော့ ဒီ ပြည်ထောင်စု Commission ကြီးက သက်ဆိုင်ရာ ပြည်နယ် နဲ့ တိုင်း Commission တွေကို ဖွဲ့ခွင့်ရှိတယ်။ ဖွဲ့ခွင့်ရှိတော့ အဲဒီမှာလည်း အလားတူပဲ ကျွန်တော်တို့ အခုနား ပြန်ဖွဲ့တဲ့ အခါကျတော့ ပြည်နယ် နဲ့ တိုင်းဒေသကြီး ရွေးကောက်ပွဲ Commission တွေမှာလည်း အလားတူပဲ ကျွန်တော်တို့ ပြည်နယ် တိုင်းဒေသ ရွေးကောက်ပွဲ Commission ဥက္ကဌ နဲ့ အဖွဲ့ဝင်တွေရှိတယ်။ ဒါကိုလည်း ကျွန်တော်တို့ အရပ်သားတွေနဲ့ ဖွဲ့တယ်ပေါ့နော်။ ဒါပေမဲ့ အလားတူပဲ ပြည်ထောင်စု Commission ကနေမှ တစ်ဆင့်ပြန်ဖွဲ့တဲ့ အတွက်ကြောင့်မို့လို့ ကျွန်တော် ဒီ ပြည်နယ် နဲ့ Commission အဖွဲ့ခွဲတွေရဲ့ ဥက္ကဌ နဲ့ အဖွဲ့ဝင်တွေကလည်း သူတို့ရဲ့ သက်တမ်းကလည်း ဒီအစိုးရ သက်တမ်းနဲ့ အတူတူ၊ (၅) နှစ် (၁) ခါ ကျွန်တော်တို့ ပြောင်းနေရတယ် ဟာမျိုး ဖြစ်နေတယ်ပေါ့နော်။ နောက်တစ်ခုက ကျွန်တော်တို့ အခုကတော့ ပုံစံအရဆိုလို့ရှိရင် ကျွန်တော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲ စီမံခန့်ခွဲမှု ပုံစံမှာ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ Commission ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှု နဲ့ သူတို့ရဲ့ ဖွဲ့စည်း တည်ဆောင်ပုံ ဟာလို့ ရှိရင် ကျွန်တော်တို့ ဒါဟာ ဗဟိုကနေပဲ ချုပ်ကိုင်ပြီးတော့မှ ဟို ဗဟို ချုပ်ကိုင်ဖို့ များတဲ့ ယန္တရားလို့ ပြောလို့ ရတာပေါ့နော်။ (10:00) များသောအားဖြင့် တစ်ချို့ ဥပမာ ကျွန်တော်တို့ ဖယ်ဒရယ်ကို ကျင့်သုံးတဲ့ နိုင်ငံမှာဆိုရင် ဘယ်လို တွေ့ရလဲ ဆိုရင်တော့ ရွေးကောက်ပွဲ Commission ကွဲတာမျိုး တွေ့ရတယ်။ ဥပမာ – National (ပြည်ထောင်စု) အတွက် ရွေးကောက်ပွဲ Commission က သီးခြားတစ်ခုလို ဟာမျိုး၊ ပြီးရင် ပြည်နယ်တွေရဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ Commission က သီးခြားတစ်ခု၊ ဆိုတော့ သူတို့ ကျွန်တော် သီးခြားစီဖွဲ့စည်းပြီးတော့ သူတို့ရဲ့ တာဝန် နဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်၊ ရွေးကောက်ပွဲကို ကျင်းပတဲ့ ဟာကလည်း သီးခြားစီ၊ ပြည်ထောင်စုက ပြည်ထောင်စုအတွက် လုပ်ပြီး၊ ပြည်နယ်က ပြည်နယ်အတွက်ပဲ ကျွန်တော် လုပ်ကြတဲ့ ဟာမျိုးလည်း တွေ့ရတယ်။ ဆိုတော့ အဲဒီလို နိုင်ငံတွေ၊ တစ်နည်းအားဖြင့် ဖယ်ဒရယ်လစ် ကျင့်သုံးတဲ့ ဟာမျိုး ဖြစ်တဲ့ အတွက် ကျွန်တော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲရဲ့ စနစ်တို့ ၊ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပတဲ့ ပုံစံ၊ ရွေးကောက်ပွဲ ကျွန်တော်တို့ စနစ်၊ ရွေးကောက်ပွဲရဲ့ ကျွန်တော်တို့ အချို့သော Legal Framework တွေ၊ အသေးစိတ်တွေ ကလည်း ပြည်နယ် တစ်ခုချင်းစီ နဲ့ ပြည်ထောင်စုနဲ့လည်း မတူကြဘူး။ သူကလည်း ကိုယ့်ပြည်နယ်ကို ပြည်နယ် Commission ကပဲ ကျွန်တော်တို့ သီးခြား တာဝန်ယူပြီး လုပ်တယ်၊ ကျွန်တေ်ာတို့ ပြည်ထောင်စုက ပြည်ထောင်စု အဆင့်ကိုပဲ သီးခြား တာဝန်ယူပြီး လုပ်တယ်။ ဆိုတော့ အဲဒါမျိုး ကျွန်တော်တို့ ကွဲတာမျိုးလည်း ကျွန်တော်တို့ တွေ့ရတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံကို ကြည့်ရင်တော့ အခု လက်ရှိက ရွေးကောက်ပွဲတိုင်းပေါ့နော်။ (11:00) အထူးသဖြင့်တော့ ကျွန်တော်တို့ ပြည်သူ လွှတ်တော်၊ အမျိုးသား လွှတ်တော် နဲ့ ကျွန်တော်တို့ တိုင်းဒေသကြီး ပြည်နယ်လွှတ်တော် ရွေးကောက်ပွဲ အားလုံးကိုတော့ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ Commission တစ်ခုကပဲ အားလုံးကို ကျွန်တော်တို့ ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲတဲ့ ပုံစံမျိုးကိုတွေ့ရတာပေါ့နော်။ ဆိုတော့ အသေးစိတ် ကျွန်တော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲ စနစ်နဲ့ ကျွန်တော်တို့ ကျင်းပတဲ့ ပုံစံ၊ အသေးစိတ်ကလည်း အားလုံးက တစ်ပုံစံတည်းပဲ ဖြစ်နေတာပေါ့နော်။
SW: ကျွန်တော်တို့ လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီ ပြည်ထောင်စုအဆင့် ရွေးကောက်ပွဲ Commission တွေမှာပေါ့။ ဒီတိုင်းရင်သား အားလုံးကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ ပုံစံ မြင်ရဖို့ ဆိုရင် ဘယ်လိုမျိုး ဖွဲ့စည်းသင့်သလဲ ဆရာ။
TZMW: ဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့ နှစ်ချက်ပေါ့နော်။ အခုနား ကျွန်တော် ပြောတဲ့ ပြည်ထောင်စု အဆင့်မှာ ဒီ Commission ဥက္ကဌ အပါအဝင် အဖွဲ့ဝင်တွေ၊ Commission Member တွေမှာ ကျွန်တော် အခုနား ပြည်နယ်တွေကနေပြီးတော့၊ တိုင်းရင်းသားတွေကနေပြီးတော့ တိုင်းရင်းသားတွေကို တကယ် ကိုယ်စားပြုနိုင်တဲ့ ကျွန်တော်တို့ Commission အဖွဲ့ဝင်တွေ ပါဝင်လာအောင် ဘယ်လို ဖွဲ့စည်းရမလဲ ဆိုတဲ့ ဟာ ပုံစံတစ်မျိုးပေါ့နော်။ (12:00) အဲဒါကတော့ အခုနား ကျွန်တော် အရှေ့မှာ နည်းနည်း ပြောသလိုမျိုး ကျွန်တော်တို့ ဒီ Commission အဖွဲ့ဝင်တွေကို အဆိုပြုတဲ့ အခါမျိုးမှာ ကျွန်တော်တို့ ဘယ်ကနေ အဆိုပြုလာတဲ့ ဟာကို ကျွန်တော်တို့ ထည့်သွင်းစဉ်းစားမလဲပေါ့နော်။ ပြည်နယ်တွေကနေတစ်ဆင့် အဆိုပြုလာတဲ့ ဟာလား၊ တိုင်းရင်းသား ပါတီတွေကတစ်ဆင့် ကျွန်တော်တို့ ပါတီတွေကနေတစ်ဆင့် အဆိုပြုတဲ့ လူကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားမလား၊ အစ ရှိသဖြင့်ပေါ့နော်။ ဒီလို ဘယ်သူက အဆိုပြုတဲ့ သူ၊ ဘယ်ကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ ဟာမျိုး ထည့်သွင်းစဉ်းစားမလဲဆို ပြည်ထောင်စု အခုနား Commission အဖွဲ့ဝင်လို ဟာမျိုး၊ နံပါတ်တစ်ချက်။ ပြီးတော့ နံပါတ်နှစ်အချက်ကတော့ ပြည်နယ် Commission တွေမှာရော ပြည်နယ် Commission အဖွဲ့ဝင်တွေရော ဘယ်သူတွေကို ထည့်ထားမလဲ ဆိုတဲ့ ဟာက၊ ဘယ်သူတွေကို Commission ဥက္ကဌ နဲ့ ပြည်နယ်တိုင်းဒေသကြီးရဲ့ Commission အဖွဲ့ဝင်ထားမလဲ ဆိုတာက တစ်ချက်ပေါ့နော်။ ဒါကတော့ တစ်နည်းအားဖြင့် ရွေးကောက်တင်မြောက်ပြီးတော့မှ ထားတဲ့ Commission အဖွဲ့ဝင်။ နောက်တစ်ခုကကျတော့ တကယ် စီမံခန့်ခွဲနေတဲ့ ဝန်ထမ်းတွေပေါ့နော်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ Commission အရာရှိတွေ၊ ဝန်ထမ်းတွေ၊ ဆိုတော့ သူတို့ကိုရော များသောအားဖြင့် ပြည်နယ်အဆင့်တွေမှာ ဆိုလို့ရှိရင် ကျွန်တော်တို့ ဘယ်လိုမျိုး ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု လျှော့ချလို့ ရမလဲပေါ့နော်။
ပြည်နယ် ရွေးကောက်ပွဲ Commission ကျွန်တော်တို့ ဝန်ထမ်းတွေ၊ အရာရှိတွေ ခန့်တာကို အဲဒီ ပြည်နယ်မှာ ရှိတဲ့ တိုင်းရင်းသားတွေ ပါလာအောင် အဓိက ဘယ်လို ဖွဲ့စည်းလို့ ရမလဲပေါ့နော်။ အဲဒါကလည်း ကျွန်တော်တို့ ထည့်စဉ်းစားလို့ ရမယ်ထင်တယ်။ အဲဒါမှ ကျွန်တော်တို့ ကိုယ့်ပြည်နယ်ရဲ့ ဒေသ အကြောင်း၊ ကျွန်တော်တို့ ကိုယ့်ပြည်နယ်ရဲ့ ဘာသာစကား၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ အဲဒီအကြောင်းကို သေချာနားလည်တဲ့ သူတွေက ဒီလို ရွေးကောက်ပွဲ စီမံခန့်ခွဲတဲ့ နေရာမှာ ဝန်ထမ်း ဖြစ်တယ် ဆိုလို့ ရှိရင် စီမံခန့်ခွဲတဲ့ ပုံစံ၊ စီမံခန့်ခွဲတဲ့ နေရာမှာလည်း ကျွန်တော်တို့ ပိုပြီးတော့ နယ်မြေဒေသအကြောင်း၊ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ဘာသာစကား ပိုပြီး နားလည်မယ်၊ ပိုပြီးတော့ သိမြင်မယ် ဆိုလို့ ရှိရင် ဒါ စီမံခန့်ခွဲရတာ ပိုပြီးတော့ အကျိုးရှိမယ် ထင်တယ်ပေါ့နော်။ နောက်တစ်ခုကတော့ ပြည်နယ်၊ တိုင်းဒေသကြီး ရွေးကောက်ပွဲ Commission တွေကိုရော လုပ်ပိုင်ခွင့် များများ ဘယ်လို ပေးမလဲပေါ့နော်။ ဒီရွေးကောက်ပွဲ Commission ရဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်ထဲမှာပဲ ပြည်နယ်အဆင့်တွေကို ဘယ်လို ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု ဖြေလျှော့မလဲ ဆိုတဲ့ ဒီအပိုင်းလေးကိုလည်း နည်းနည်း ထည့်စဉ်းစားလို့ ရတာပေါ့နော်။
SM: အဲဒီဟာတွေ လုပ်ဖို့အတွက်ကတော့ အခြေခံ ဥပဒေတွေကို သွားထိစရာ မလိုဘဲနဲ့ လုပ်လို့ ရမလား။
TZMW: ဆိုတော့ ဒါကတော့ ကျွန်တော်တို့ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ Commission ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှု အောက်ထဲမှာပဲ ရှိတဲ့ ဟာတွေပေါ့နော်။
SM: နောက်တစ်ချက်က၊ အချို့ နိုင်ငံရေး ပါတီတွေက အထူးသဖြင့်တော့ ဒီ တိုင်းရင်းသား ဒေသတွေမှာပေါ့။ ကျွန်တော်တို့ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲကလည်း ကျွန်တော်တို့ (၂) ကြိမ် လုပ်ပြီးသွားပြီကိုး။ အဲဒီမှာ မဲဆွယ် စည်းရုံးရေး ကာလ ရက်ပေါင်း (၆၀) ဆိုတာ မလုံလောက်ဘူးလို့ ပြောတယ်။ မိုးမကုန်သေးတဲ့ ဟာလေးလည်း ဖြစ်နေတော့လေ။ ကျွန်တော်တို့ နိုဝင်ဘာလ ဆိုရင် နောက်ဆုတ်လိုက်ရင် အောက်တိုဘာလ၊ စက်တင်ဘာလ၊ သြဂုတ်လ ဆိုတာ လာတာကိုး။ အဲဒါကို သူတို့အတွက် အဆင်မပြေဘူးဆိုတော့ ဒီအပေါ်မှာ ဆရာ ဘယ်လို လုပ်ရင် ကောင်းမလဲ ဆိုတာ ပြောပြပါဦး ဆရာ။
TZMW: ဆိုတော့ အခုနားက ကျွန်တော်တု့ိ ရွေးကောက်ပွဲ စနစ်လို ဟာမျိုးတွေ၊ အခုနား ရွေးကောက်ပွဲ စနစ်ကို ဘယ်လို ကျင့်သုံးမလဲ ဆိုတဲ့ ဟာမျိုး၊ အချို့ ကိစ္စတွေက နိုင်ငံရေးအရ အဆုံးဖြတ်ချက် ယူရမယ့် အပိုင်းတွေ၊ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေနဲ့လည်း သွားပြီးတော့ ညှိနေတဲ့ အပိုင်းတွေ၊ ပြင်ရမယ့် အပိုင်းတွေ၊ အဲဒီ အပိုင်းတွေ ရှိနေတာပေါ့နော်။ ဒါပေမဲ့ အခုနားက ရွေးကောက်ပွဲကို တကယ် စီမံခန့်ခွဲနေတဲ့ အပိုင်းကတော့ Commission ရဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်အောက်ထဲမှာပဲ အပြည့် ရှိနေတယ်။ အဲဒီထဲမှာ ဘာတွေပါမလဲ ဆိုရင် အခုနားက ပါတီ ဖွဲ့စည်းခွင့်ပေးပါရေး၊ ပါတီမှတ်ပုံတင်တဲ့ ကိစ္စတွေ၊ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေး ကာလ သတ်မှတ်တာတွေ၊ မဲဆွယ် စည်းရုံးရေး အသုံးစရိတ်ကို ခွင့်ပြုပါရေး၊ ဆိုတော့ ဒီထဲမှာ ဒါတွေကတော့ Commission ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်ထဲမှာ ပါတော့ ဥပမာ… ကျွန်တော်တု့ိ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပမယ့် ရက်ကို စောစောစီးစီး ကြိုကြိုတင်တင်နဲ့ ထုတ်ပြန်တဲ့ ဟာတွေ၊ ရွေးကောက်ပွဲ အချိန်ဇယားကို အတိအကျ ကြိုထုတ်ပြန်ထားတာတွေ၊ ဒါတွေ လုပ်လို့ ရတယ်လေ။ ပြီးတော့ အခုနား ကျွန်တော်တို့ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံရေး ပါတီများနဲ့ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းပြီးတော့ ရွေးကောက်ပွဲ စည်းရုံးရေး ကာလကို ကျွန်တော်တို့ ဘယ်လောက်ဆို အသင့်တော်ဆုံး ဖြစ်မလဲ ဆိုတဲ့ ဟာမျိုးကိုလည်း Commission ကပဲ ဒါ ဆုံးဖြတ်လို့ ရတဲ့ ဟာမျိုးထဲမှာ ပါတာပေါ့နော်။
အချို့ နိုင်ငံတွေ ဆိုလို့ရှိရင် ကိုယ့်နိုင်ငံရဲ့ ဒေသေတွေကို ဥပမာ ကျွန်တော်တို့ အင်ဒိုနီးရှား ဆိုလို့ ရှိရင် အနည်းဆုံး မဲဆယ်စည်းရုံးရေးကာ လက (၆) လလောက်ပဲ ရှိတာပေါ့နော်။ ခွင့်ပြုတယ်ပေါ့နော်။ အချို့နေရာ၊ ဝေးတဲ့ နေရာတွေ၊ သူ့နိုင်ငံက ကျယ်တဲ့ အတွက်ကြောင့် သွားတဲ့ ဟာတွေ လုံလောက်အောင် အချိန်ပေးတဲ့ ဟာမျိုးပေါ့။ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံမှာလည်း ဒါကတော့ Commission ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှုအောက်မှာပဲ ရှိတဲ့ အတွက်ကြောင့်မို့လို့ ကျွန်တော်တို့ (၂) လ သတ်မှတ်မလား၊ ရက်ပေါင်း (၆၀) သတ်မှတ်မလား၊ ရက်ပေါင်း (၉၀) သတ်မှတ်မလား၊ (၃) လ သတ်မှတ်မလား၊ Commission ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက် ထဲမှာပဲ ရှိတယ်။ (16:00) ကျွန်တော်တို့ အဓိက နိုင်ငံရေး ပါတီများနဲ့ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းပြီးတော့ Commission ကနေပဲ ပြင်ဆင်လို့ ရတဲ့ အပိုင်းရှိတယ်ပေါ့။
SM: ကျေးဇူးပါဆရာ၊ နောက်တစ်ချက်ကကျွန်တော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲတွေလည်း လုပ်တယ်။ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွေလည်း ကြားထဲမှာ လုပ်တယ်။ နောက် ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲတွေ ဆိုတာလည်း ရှိတယ်။ နောက် အပြင်မှာ ဆိုရင် ရပ်ကျေးအုပ်ချုပ်ရေးမှူး ရွေးကောက်ပွဲတွေ၊ ဆိုတော့ ရွေးကောက်ပွဲ အများကြီး ကျွန်တော်တို့ လုပ်လာခဲ့ပြီ ဆရာ။ အဲဒီကြားထဲမှာ မဲဆန္ဒရှင် အသိပညာပေး လုပ်ငန်းတွေလည်း လုပ်ကြတယ်။ အင်တိုက်အားတိုက် လုပ်ကြတာ တွေ့ရတယ်။ အဲဒီအပေါ်မှာ ဒီလုပ်ငန်းကို လုပ်ရင်းနဲ့ ဒီတိုင်းရင်းသား အခွင့်အရေးတွေကို တစ်ခါတည်း ဖော်ဆောင်လို့ ရတဲ့ နည်းလမ်းကလေးတွေကိုလည်း တစ်ချက် လောက် ပြောပြပေးပါဦး။
TZWM: ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံက အထူးသဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ အသိပညာပေးတာ၊ ကျွန်တော်တို့ မဲပေးပုံ၊ မဲပေးနည်း ပေးတာ ဆိုလို့ ရှိရင် ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံက ပိုပြီးတော့ လိုတယ်လို့ ပြောလို့ ရတာပေါ့နော်။ (17:00) ဘာလို့လဲဆိုတာ့ (၂၀၁၀) မှ ရွေးကောက်ပွဲက ပြန်ပြီးတော့ ကြုံရတာ ဆိုတော့ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ အနေနဲ့ပဲ ပြောမယ် ဆိုရင် (၂၀၁၀) ၊ (၂၀၁၅) နဲ့ ဆိုရင် (၂) ကြိမ်ပဲ ရှိသေးတယ်။ (၂၀၂၀) နဲ့မှ (၃) ကြိမ်။ ကြားထဲမှာ ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲတွေနဲ့ ဆိုရင်တော့ (၂၀၁၂) ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲ၊ (၂၀၁၇) ၊ (၂၀၁၈) နဲ့ ဆိုရင်တော့ (၄)၊ (၅) ကြိမ်ပေါ့နော်။ ဒါပေမဲ့ တစ်နိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာနဲ့ ကြုံရတာ ဆိုရင်တော့ ကျွန်တော်တို့ (၂) ကြိမ်ပဲ ရှိသေးတယ်။ ဒီ (၂) ကြိမ်ပဲ ရှိသေးတဲ့ ကြားထဲမှာတောင်မှပဲ (၂၀၁၀) မှာ ရွေးကောက်ပွဲတုန်းက ကျွန်တော်တို့ မဲပေးတဲ့ ပုံစံတွေက၊ မဲပေးတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေက၊ (၂၀၁၀) မှာတုန်းက ကျွန်တော်တို့ မဲလက်မှတ် အပေါ်မှာ ဘောပင်နဲ့ အမှန် ခြစ်ရတယ်။ (၂၀၁၅) ရောက်တောင် ကျွန်တော်တို့ တုံးထုရတယ်။ မဲကို ကျွန်တော်တို့ ပေးရင် မဲစာရင်း သွားစစ်တဲ့ ဟာမျိုး၊ မဲရုံးကို ဝင်လို့ ရှိရင် ကျွန်တော်တို့ ကြိပြီးတော့မှ တိုကင်ပြား ပေးထားတဲ့ ဟာမျိုး၊ ပြီးရင် မဲရုံးထဲကို ဝင်ရင် မဲရုံး အခင်းအကျင်း အစရှိသဖြင့်ပေါ့နော်။ ဒါတွေ အားလုံးက ဒီ (၂) ခုထဲမှာတောင်မှပဲ ဒီတစ်ခု နဲ့ တစ်ခုမှာ တစ်ပုံစံနဲ့ တူတာ မဟုတ်ဘူးပေါ့နော်။ ဒါလည်း သဘာဝ ကျတယ်။
ကျွန်တော်တို့ ပုံစံပေါ်မှာ၊ ကျင်းပနေတဲ့ ပုံစံပေါ်မှာ မူတည်ပြီး ကျွန်တော်တို့ ပြီးခဲ့တဲ့ အတွေ့အကြံကို (18:00) ယူပြီး ပိုပို ကောင်းမွန်အောင် လုပ်သွားရတာ ဆိုတော့ အဲလို ပုံစံတွေ မတူတော့တဲ့ အခါမှာ ကျွန်တော်တို့ ပြည်သူတွေ အနေနဲ့ ဆိုရင် ပိုပြီးတော့ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဘယ်လို မဲပေးရမလဲ ဆိုတဲ့ ဟာ ပိုပြီးတော့ အသိပညာပေးဖို့ လိုအပ်တာပေါ့နော်။ ဆိုတော့ ဘယ်လို မဲပေးမှာလဲ။ ဆိုတော့ နောက်တစ်ခုကတော့ ဒါက သူ ဘယ်လို မဲပေးမလဲ ဆိုတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ပေါ့နော်။ လုပ်ငန်းစဉ်ဆိုတော့ အဓိက ကျွန်တော်တို့ နားလည်သဘောပေါက်အောင် ဘယ်လို မဲပေး၊ တုံးထုလား၊ အမှန် ခြစ်လား အဲဒါကို သေချာ ရှင်းပြဖို့ လိုအပ်တာက တစ်ပိုင်း။ နောက်တစ်ခုကတော့ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံရဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ လက်ရှိ ပုံစံအရ ကျွန်တော်တို့ ပြည်ထောင်စု အဆင့် နဲ့ ကျွန်တော်တို့ ပြည်နယ် အဆင့် နဲ့ တိုင်းရင်းသား ကျွန်တော်တို့ တိုင်းရင်းသား ကိုယ်စားလှယ်နဲ့ အားလုံးကို ကျွန်တော်တို့ အတူတူ မဲရုံး တစ်ရုံးထဲမှာပဲ အချိန်တည်းမှာပဲ တစ်ကြိမ်တည်း ပေးရတာ ဖြစ်တဲ့ အတွက် ကိုယ် ပေးလိုက်တဲ့ မဲက ဘယ်နေရာကို ပေးတဲ့ မဲက ဘယ်နေရာကို ရောက်တယ်၊ အဲဒီ ရောက်တဲ့ သူက ဘာလုပ်ပိုင်ခွင့် ရှိတာ၊ ဘယ်ကို ပေးလိုက်တဲ့ မဲက ဘယ်ကို ရောက်လဲ ဆိုတဲ့ ဟာမျိုးကို ကျွန်တော်တို့ မဲ ကိုယ်တိုင်ပေးတဲ့ သူတွေကို ကျွန်တော်တို့ သေချာ နားလည်သဘောပေါက်အောင် ကျွန်တော်တို့ အသိပညာပေးဖို့တွေ၊ ရှင်းပြဖို့တွေ ဆိုတဲ့ လုပ်ငန်းက အများကြီး ပိုလိုအပ်တာပေါ့နော်။ ဒါကိုလည်း အထူးသဖြင့် ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ Commission လိုဟာမျိုးက တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် လုပ်နိုင်ရင် ဒါ ပိုကောင်းတယ်။ ဒီလို ရွေးကောက်ပွဲ စီမံခန့်ခွဲတဲ့ အဖွဲ့အနေနဲ့ ဒါ လုပ်လည်း လုပ်သင့်တယ်ပေါ့နော်။
ဒါ့အပြင် သူကိုယ်တိုင် ကျွန်တေ်ာတို့ မပြည့်စုံ၊ မလုံလောက်၊ ပြည်စုံလုံလောက်အောင် technician မလုပ်နိုင်တဲ့ အခါမှာ အခြား သူတွေရဲ့ ပံ့ပိုးကူညီမှုတွေနဲ့ ဆောင်ရွက်ရတာလည်း ပါတယ်၊ အရပ်ဖက် အဖွဲ့အစည်းတွေ ဝင်ပြီး ဆောင်ရွက်ရတာတွေလည်း ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူ ကိုယ်တိုင်ကလည်း အဓိက အနေနဲ့ ဒီလို လုပ်ငန်းမျိုးတွေကို လုပ်သင့်တယ်ပေါ့နော်။ အဲလို လုပ်ရင် ကျွန်တော်တို့ အခုနား ပြောတဲ့ ဘယ်လို မဲပေးရမလဲ ဆိုတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ရယ်၊ ပြီးတော့ ကိုယ်ပေးတဲ့ မဲ ဘယ်ကို ရောက်မှာ၊ ရောက်တဲ့ ကိုယ်စားလှယ်က ဘာကို လုပ်ပိုင်ခွင့် ရှိသလဲ ဆိုတဲ့ ဟာမျိုးတွေ ကျွန်တော်တို့ ပေးသင့်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံလို ဟာမျိုးဆိုလို့ရှိရင် များသောအားဖြင့် ကျွန်တော်တို့ မတူကွဲပြားတဲ့ အုပ်စုတွေ အများကြီး ရှိနေတဲ့ အခါကျတော့မို့လို့ ကျွန်တေ်ာတို့ အထူးသဖြင့် သိသာအထင်းရှားဆုံး ပြောရရင် ဘာသာစကားလို ဟာမျိုးပေါ့နော်။ အဲ
လိုဟာမျိုး သက်ဆိုင်ရာ တစ်ချို့သော ကျွန်တော်တို့ ဥပမာ ဗမာစကားကို နားမလည်နိုင်ဘူး၊ ဗမာစကားကို မပြောတဲ့၊ ဗမာစကားကို နားမလည်နိုင်တဲ့ တိုင်းရင်းသား ဒေသတွေမှာ သူတို့ ကိုယ်တိုင် နားလည်တဲ့ တိုင်းရင်းသား ဘာသာစကားနဲ့ အသိပညာပေး လုပ်ငန်းတွေကို ဘယ်လို လုပ်မလဲ၊ (20:00) ဒီအသိပညာပေး လုပ်ငန်းနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ ကျွန်တော်တို့ အခုနား အသိပညာပေး ပစ္စည်းတွေ ထုတ်တဲ့ အခါမျိုးမှာ Palm flat လို ဟာမျိုးတွေ၊ Poster လိုဟာမျိုးတွေ ထုတ်ရင် တိုင်းရင်းသား ဘာသာစကားတွေနဲ့ ရေးပြီးတော့မှ ကျွန်တော်တို့ ထုတ်မလား၊ ပြီးရင် ဒီအသိပညာပေးတဲ့ အခါမျိုး တိုင်းရင်းသား ဘာသာစကားနဲ့ ကြေညာတာမျိုး၊ အသိပညာပေးတဲ့ ဟာမျိုး၊ ဒါမျိုးတွေကတော့ ကြိမ်းသေပေါက် တိုင်းရင်းသား ဒေသတွေ ပိုပြီးတော့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေ နားလည်အောင်၊ မဲဘယ်လို ပေးရမလဲ သိလာအောင် ဒါတွေ လုပ်လို့ ရတာပေါ့နော်။ ဒါလည်း ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ Commission ရဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်ထဲမှာပဲ ရှိပြီးတော့ Commission လုပ်လို့ ရတဲ့ အရာတွေ ဖြစ်တယ်။
SW: နောက်တစ်ခုက ဆရာ၊ အခု နောက်ပိုင်းမှာလေ ရွေးကောက်ပွဲ (၂) ကြိမ် ပြီးတဲ့ အခါမှာ ကျွန်တော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲ စနစ်အရပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ ဘယ်လိုပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ တိုင်းရင်းသားပါတီတွေဘက်က အနိုင်ရမှု အားနည်း လာတယ် ဆရာ။ တိုင်းရင်းသားပါတီတွေဘက်က ဘာတွေ သုံးသပ်လာသလဲ ဆိုတော့ ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော် ရွေးကောက်ပွဲက သပ်သပ်လုပ်မယ်၊ နောက်ပြီးတော့ ပြည်နယ် နဲ့ တိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော် ရွေးကောက်ပွဲက သပ်သပ် လုပ်စေချင်တယ်။ အဲဒီ သဘောမျိုးတွေ ရှိလာတယ် ဆရာ။ အဲဒီအပေါ်မှာ ဘယ်လို ဖြစ်လာမလဲ ဆိုတာ ဆရာ့အမြင်လေး တစ်ချက်လောက် ပြောပေးပါဦး ဆရာ။
TZMW: များသောအားဖြင့် ကျွန်တေ်ာ အထက်မှာ ပြောခဲ့တဲ့နေရာမှာ ပါသွားသလိုပဲ၊ များသောအားဖြင့် ပြည်ထောင်စု စနစ် ကျင့်သုံးတဲ့ နိုင်ငံတွေ၊ ဖယ်ဒရယ်စနစ် ကျင့်သုံးတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာတော့ ပြည်နယ် နဲ့ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ခွဲပြီးတော့ပဲ ကျင်းပလေ့ရှိတယ်ပေါ့နော်။ ဆိုတော့ မဲပေးရတဲ့ သူကလည်း ရှင်းတာပေါ့နော်။ ဒါက ပြည်နယ် ရွေးကောက်ပွဲ ဆိုရင် ကိုယ့်ပြည်နယ်ကို ပေးရမယ်လို့ ၊ ကိုယ့်ပြည်နယ်မှာ ကိုယ်စားပြုမယ့် သူ၊ ပြည်ထောင်စုဆို ပြည်ထောင်စု အဆင့်ကို သွားမယ့်သူ၊ ကွဲကွဲပြားပြားလည်း သိနိုင်တာပေါ့နော်။ ကျွန်တော်တို့ ဒီမှာကျတော့ နည်းနည်းလေး ဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့ နားလည်ဖို့ ကျွန်တော် အခုနားက ပြောခဲ့သလို၊ ရွေးကောက်ပွဲကလည်း (၂) ဆက်ပဲရှိသေးတယ်၊ ပြည်သူတွေအနေနဲ့ နားမလည်နိုင်တာက ကျွန်တေ်ာတို့ မဲဆွယ်စည်းရုံးတဲ့ အခါမျိုးမှာလည်း အခုဆိုလို့ရှိရင် အပြိုင်အဆိုင်က များတဲ့ အခါကျတော့ ဥပမာ တစ်နိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာ လွှမ်းခြုံနိုင်တဲ့ ပါတီတွေ ရှိသလို၊ ပြည်နယ်ကို ဦးစားပေးတဲ့ ပါတီတွေလည်း ရှိတယ်။ အခုနားက ပြည်ထောင်စု အတိုင်းအတာ တစ်နိုင်ငံလုံး လွှမ်းခြံနိုင်တဲ့ ပါတီ ဆိုလို့ရှိရင် ပြည်ထောင်စု အဆင့်အထိ အစိုးရ ဖွဲ့ဖို့အရေး၊ ဒါတွေကို ကျွန်တော်တို့ ဦးစားပေးပြီးတော့မှ မဲဆွယ် ကြမှာပေါ့နော်။ အဲသလို မဲဆွယ်ကြလို့ ရှိရင် အခုနား ပြည်ထောင်စု အစိုးရ ဖွဲ့နိုင်ဖို့အထိ အရေးမှာ ကိုယ့်ပါတီ အများဆုံး နိုင်ဖို့ လိုတယ် ဆိုပြီးတော့ မဲဆွယ်ကြမယ်။ ဒါပေမဲ့ ပြည်သူတွေအနေနဲ့ကျတော့ ကျွန်တော် နည်းနည်းလေး သာမန်ပြည်သူတွေ အနေနဲ့ နားလည်မှု ရှုပ်သွားနိုင်စေတယ်ပေါ့နော်။
ဟာ ပြည်ထောင်စု၊ ဥပမာ ဆိုကြပါစို့၊ မဲ ပေးတဲ့ သူ တစ်ယောက်အနေနဲ့ သူ့ပြည်နယ်အတွက် ကိုယ်စားပြုစေချင်တဲ့ လူ၊ သီးခြားပါတီ၊ သီးခြားလူ၊ ရှိကောင်း ရှိမယ်။ ပြည်ထောင်စု အဆင့်အနေနဲ့၊ ပြည်ထောင်စု အဆင့်မှာ အစိုးရ ဖွဲ့စေချင်တဲ့ သူ့ပါတီ စိတ်ကြိုက် ရှိကောင်းရှိမယ်။ အဲဒီ (၂) ခုလည်း တူချင်မှ တူမယ်။ ဒါပေမဲ့ တစ်ချိန်တည်းမှာ မဲပေးရတဲ့ အခါကျတော့ ဒါကို ကျွန်တော်တို့ ရောထွေးသွားနိုင်တဲ့ အခါကျတော့ ပြည်ထောင်စုအဆင့် အစိုးရ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ပါတီတစ်ခုကို ပေးမှ ရမယ် ထင်တဲ့၊ ပေးရတဲ့ မဲလက်မှတ်တိုင်းမှာ ဒီပါတီကိုပဲ ပေးရမယ် ထင်တဲ့၊ ဒီအပေါ်မှာ မဲလက်မှတ်က ဘယ်နေရာ ဆိုတဲ့ ဟာကို သေချာနားမလည်ရင် ဒီအပေါ်မှာ အများကြီး ရှုပ်ထွေးနိုင်စေတဲ့ဟာ ရှိတာပေါ့နော်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ ပြည်နယ် နဲ့ ပြည်နယ်ကို သွားတဲ့ ပြည်နယ်အဆင့်ဆိုရင် ပြည်နယ်အဆင့်ကိုပဲ ရွေးကောက်ပွဲကို သီးခြား ကျင်းပတယ်။ ပြည်ထောင်စု အဆင့် သွားတဲ့ဟာ ပြည်ထောင်စု သီးခြား ကျင်းပါတယ် ဆိုရင် မဲပေးတဲ့ သူတွေ အတွက်လည်း ပိုပြီး နားလည်ရ လွယ်တယ်။
ပိုပြီး ရှင်းလင်းသိစေသလို ကျွန်တော်တို့ မဲဆွယ်တာတွေ၊ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေး လုပ်တဲ့ ဥစ္စတွေ၊ ပါတီဆင်နွဲတဲ့ နေရာမှာလည်း ပြည်သူတွေအနေနဲ့ သူတို့ မြင်ရကြားရတာ ပိုပြီး ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ရှိနိုင်တယ် ပေါ့နော်။ များသောအားဖြင့် ဖယ်ဒရယ်နိုင်ငံတွေမှာလည်း ဒါမျိုးပဲ ကျင့်သုံးကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံအတွက်ဆိုရင် ဒီလို ခွဲပြီး သီးခြားကျင်းပဖို့ ဆိုလို့ရှိရင် ရွေးကောက်ပွဲ ဥပဒေတွေထဲမှာ ပြင်ရမယ့် အချက်တွေ ရှိသလို ကျွန်တော် ထင်တာ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေနဲ့လည်း တစ်စိတ်တစ်ဒေသ သွားပြီး ကျွန်တော်တို့ ချိတ်ဆက်နေတယ်ပေါ့နော်။ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေရဲ့ ကျွန်တော်တို့ ဒီ ဥပဒေပြုရေးအခန်းမှာ ရေးသားထားတာက ပြည်နယ် နဲ့ တိုင်းဒေသကြီးတွေရဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ သက်တမ်းက ပြည်ထောင်စု သက်တမ်းနဲ့ အတူတူပဲလို့ ရေးထားတဲ့ အခါကျတော့ ဒီ (၅) နှစ် သက်တမ်း၊ ပြည်ထောင်စု (၅) နှစ် သက်တမ်း ပြီးသွားတာနဲ့ ပြည်နယ် နဲ့ တိုင်းဒေသကြီးရဲ့ သက်တမ်း (၅) နှစ်ကလည်း ပြီးမယ် ဆိုတော့ ဒါကို ခွဲပြီးတော့ သီးခြား လုံးဝကို ကျင်းပဖို့ ဆိုရင် သက်တမ်းကလည်း သီးခြား တစ်ပြိုင်တည်း မဟုတ်တဲ့ သက်တမ်း မဟုတ်မှ ဖြစ်လိမ့်မယ်ပေါ့နော်။ (24:00) အဲဒါဆိုရင်တော့ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေံ ဥပဒေနဲ့ တစ်စိတ်တစ်ဒေသ သွားပြီး ညှိနေ လိမ့်မယ်။ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပေဒ တစ်စိတ်တစ်ဒေသ ပြင်ဖို့ လိုလိမ့်မယ်ပေါ့နော်။
SM: ဆိုလိုတဲ့ သဘောက လပိုင်းလေး ခြားပြီး လုပ်ရင်တော့ ဖြစ်နိုင်တယ်၊ အဲဒီလို သဘေားလား ဆရာ။
TZMW: တကယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ (၄) ၊ (၅) ၊ (၆) လလောက် ခြားပြီးတော့မှ ကျင်းပမယ် ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့ ဖြစ်နိုင်ချေ ရှိတယ်ပေါ့နော်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီလို လုပ်မယ် ဆိုရင်တော့ အခုနား တစ်ပြိုင်တည်း ကျင်းပမယ်ဆိုတဲ့ ဟာမျိုး အတိအကျတော့ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေမှာ မပါတဲ့ အခါကျတော့ ရက်အနည်းငယ်၊ လအနည်းငယ်လောက် ခွဲပြိးတော့ ဒါ လုပ်မယ် ဆိုရင်တော့ လုပ်လို့ ရနိုင်မယ့် အနေအထားမှာ ရှိတယ်ပေါ့နော်။
SM: ကျေးဇူးပါ ဆရာရေ။ မေးခွန်းကတော့ ကုန်ပြီဆရာ။ ဆရာ ပြောဖို့ ကျန်ခဲ့သေးရင် နည်းနည်း ဖြည့်စွက်ပြီး ပြောလို့ ရပါတယ်။
TZMW: ကျွန်တော် အခုနား ပြောခဲ့သလို ကိုယ်စားပြုမှုမှာ ကျွန်တော်တို့ အားလုံး ပူးပေါင်းပါဝင်နိုင်တဲ့ ဟာ ဖြစ်ဖို့၊ ရွေးကောက်ပွဲမှာ အားလုံး ပူူးပေါင်းပါဝင်နိုင်တဲ့ ဟာ ဖြစ်ဖို့ ဆိုတဲ့ ဟာက ကျွန်တော်တို့ ဒီရွေးကောက်ပွဲ ကနေတစ်ဆင့် (25:00) ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းစဉ်ကနေတစ်ဆင့် ပြည်သူ ကိုယ်စားပြုမှုမှာ မတူညီတဲ့ အုပ်စုတွေ၊ တိုင်းရင်းသားတွေ၊ လူနည်းစုတွေပါ ဘယ်လို ပူးပေါင်းပါဝင်လာနိုင်မလဲ။ Inclusive ဖြစ်လာနိုင်မလဲ ဆိုတဲ့ ဟာကို ရွေးကောက်ပွဲကနေ တစ်ဆင့် ကြိုးစားတဲ့ အခါမှာ ရွေးကောက်ပွဲ စနစ်ကို အဲဒီလို ပုံစံမျိုး ဖြစ်အောင် လုပ်လို့ ရတဲ့ အပိုင်း ရှိသလို အဲဒီစနစ် မပြင်နိုင်သေးခင်မှာ လက်ရှိ သွားနေတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ စီမံခန့်ခွဲမှု ပုံစံကနေလည်း လုပ်လို့ ရနိုင်တဲ့ ဟာတွေ အများကြီး ရှိတယ်ပေါ့နော်။ အဲဒါတွေလည်း ကျွန်တော်တို့ လုပ်နိုင်ရင် ပိုပြီးတော့ တိုင်းရင်းသားတွေ ပါဝင်လာနိုင်တဲ့ ဟာတွေ ဖြစ်မယ်။
အထူးသဖြင့် မဲဆန္ဒရှင် အသိပညာပေးတာတွေ၊ Commission ရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံတွေ၊ Commission ရဲ့ လုပ်ငန်းတွေ၊ ပြီးတော့ နောက်ဆုံး ဥပမာ မဲလက်မှတ်က အစ၊ မဲလက်မှတ်တွေမှာ ကျွနတော်တို့ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းနာမည်တွေကို မဲလက်မှတ်ရဲ့ ပြည်သူ့လွှတ်တော် မဲလက်မှတ် ဖြစ်တယ်တို့၊ ဒါက အမျိုးသားလွှတ်တော် မဲလက်မှတ် ဖြစ်တယ်တို့၊ ဒီလို မဲလက်မှတ်အပေါ်မှာ ပါတဲ့ စာသားတွေ၊ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေရဲ့ နာမည်တွေကအစ၊ တိုင်းရင်းသား ဘာသာစကားတွေနဲ့ ရေးနိုင်လို့ ရှိရင် ဒါလည်း Commission ရဲ့ လုပ်နိုင်ခွင့်ထဲမှာပဲ ရှိတာပေါ့နော်။ (26:00) ဒီလို ဆိုလို့ရှိရင် ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်ပေးတဲ့ မဲက ဘယ်ကို သွားမလဲ ဆိုတာ တိုင်းရင်းသားတွေက ကိုယ့်ဘာသာစကားနဲ့ ကောင်းကောင်း ဖတ်နိုင်မယ်၊ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းကိုလည်း ကိုယ့်သာဘာစကားနဲ့ကို မြင်နိုင်မယ်၊ ဒါတွေက ပိုပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ ကောင်းတဲ့ ဟာမျိုးပေါ့နော်။ ဒါ့အပြင်၊ တိုင်းရင်းသားမှ မဟုတ်၊ အမျိုးသမီးများ၊ လူငယ်တွေ၊ ပြီးတော့ မသန်စွမ်းသူတွေ၊ အမျိုးမျိုးသော အုပ်စုတွေ ဒီအထဲမှာ ဒီစနစ် ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းစဉ်တွေမှာ ပါလာအောင် ရွေးကောက်ပွဲ စနစ် စီမံခန့်ခွဲမှုပုံစံတွေကနေလည်း လုပ်သွားလို့ ရတဲ့ ဟာတွေ ကျွန်တော်တို့ အများကြီး ရှိတယ်ပေါ့နော်။
SW: ဟုတ်ကဲ့ပါ ဆရာ။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ် ဆရာ။