ေျမယာပိုင္ဆိုင္ခြင့္ႏွင့္ေဒသခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား မြေယာပိုင်ဆိုင်ခွင့်နှင့်ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများ

Zawgyi

ဆန္းလြင္ဦး

ေဒသခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားႏွင့္ ယင္းတို႔၏အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ကမာၻ႕ေဒသအားလံုးတို႔၌ ေတြ႕ၾကရသည္။ ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕၌ေဒသခံတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား (Indigenous Peoples) ကိုအနည္းစုျဖစ္ၾကသည့္ ေဒသခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူ မ်ိဳးစုမ်ား (Ethnic minorities)ႏွင့္ သို႔မဟုတ္ မ်ိဳးႏြယ္စုလူမ်ိဳးမ်ားဟုေခၚၾကသည္။ ယင္းတို႔၏လူမႈေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ စီးပြားေရး အေျခအေနမ်ားက အမ်ိဳးသားအသိုင္းအဝုိင္းအတြင္း အျခားေသာအုပ္စုမ်ားမွ မတူကြဲျပားျခားနားၾကသည္။ ယင္းတို႔၏အဆင့္အ တန္းကို ယင္းတို႔၏ကုိယ္ပိုင္ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ား၊ သို႔မဟုတ္ ထံုးတမ္းစဥ္လာမ်ားျဖင့္ ျပည္တြင္းႏွင့္ႏုိင္ငံတကာဥပေဒ (UN Declar- ation on the Rights of Indigenous Peoples- UNDRIP ႏွင့္ Convention concerning Indigenous and Tribal Peoples in Independent Countries အပါအဝင္) တို႔ျဖင့္ အသီးသီးထိန္းေက်ာင္းၾကသည္ (ျမန္မာသာဓက – တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား၏ အခြင့္အေရးကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သည့္ ဥပေဒကို ၂၀၁၅ ၌ ျပ႒ာန္းထားၿပီးျဖစ္သည္။

ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔သည္ ရွင္သန္ရပ္တည္ဖို႔ အမွတ္သရုပ္၏တမူထူးကဲမႈကို ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ဖုိ႔၊ သက္ေမြးမႈ မ်ားေပးဖို႔ သဘာဝသဃံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ား (အထူးသျဖင့္ ေျမယာ) ရရွိႏိုင္မႈအေပၚ မွီခိုၾကရသည္။ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔ သည္မတူကြဲျပားေသာ သက္ေမြးမႈမဟာဗ်ဴဟာမ်ား ခ်မွတ္ထားၾကသည္။ ယင္းတို႔တြင္ရာသီခ်ိန္အလိုက္ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ တြဲဖက္လ်က္ လွည့္လည္သြားလာၿပီး တိရစာၦန္ေမြးျမဴေရး၊ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ားအေပၚ အမွီသဟဲျပဳျခင္းႏွင့္တြဲဖက္လ်က္ မီးရိႈ႕ေျမရွင္း အလွည့္က်စုိက္ပ်ိဳးေရး၊ ငါးဖမ္းျခင္း၊ ကုန္သြယ္မႈႏွင့္တြဲဖက္ထားသည့္ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ အမဲလိုက္ျခင္း၊ အထူး ထူးေသာ သဘာဝႏွင့္လူမႈေရးအေျခအေနမ်ားအေပၚမူတည္၍ တစ္မူထူးကဲေသာ ရႈပ္ေထြးေသာမဟာဗ်ဴဟာမ်ား အပါအဝင္ျဖစ္ ၾကသည္။ ျပ႒ာန္းဥပေဒေအာက္၌ တရားဝင္ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ အကာအကြယ္ေပးမႈမရွိဘဲႏွင့္ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာ စနစ္မ်ားေအာက္ရွိ ေနသည့္ ေျမယာဧရိယာ ပမာဏကို မသိရေခ်။ အာဖရိက၌ (၉၀) ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ ျမင့္မားလိမ့္မည္ျဖစ္သည္။ အာရွ၊ ပစိဖိတ္ႏွင့္ လက္တင္အေမရိကတို႔၌ သိသာထူးကဲေသာပမာဏမ်ားရွိၾကလိမ့္မည္။ ကမာၻပုိင္နယ္နမိတ္၏ (၂၀)ရာခုိင္ႏႈန္းကို လူဦးေရးသန္း (၃၇၀) က သိမ္းပိုက္ထားသည္ဟု ခန္႔မွန္းၾကသည္။ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားသည္ ကမာၻ႕ဆင္းရဲသား ေက်ာမြဲမ်က္ႏွာမြဲတို႔၏ သံုးပံုတစ္ပံုရွိေနၿပီး တိုင္းရင္းမ်ိဳးႏြယ္စု မဟုတ္ၾကသူတို႔ထက္စာလွ်င္ ပွ်မ္းမွ်အသက္ ႏွစ္(၂၀) ပို၍ တုိေတာင္းၾကသည္။

ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားသည္ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာပိုင္ဆိုင္ခြင့္ေအာက္၌ အုပ္ခ်ဳပ္စီမံေသာ သဃံဇာတအရင္းအျမစ္ မ်ားအေပၚ ယင္းတို႔၏စုေပါင္းအခြင့္အေရးမ်ားအတြင္း ပုိင္ဆိုင္မႈအခြင့္အေရးကို ထားရွိၾကသည္။ ယင္းအခြင့္အေရးမ်ားကို ေဒသခံ တိုင္းရင္းလူမိ်ဳးစုတို႔၏ကိုယ္ပိုင္ဖြဲ႕စည္းထားေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈအင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားျဖင့္ အသံုးျပဳၾကသည္။ ထိုေဒသခံအင္စတီက်ဴး ရွင္းတို႔က ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ထုတ္ယူမႈႏွင့္ သဃံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ား အသံုးျပဳမႈအတြက္ ခြင့္ျပဳေပးသည္။ ယင္းစည္းမ်ဥ္း ဥပေဒတို႔က အုပ္စု၏ပိုင္နက္နယ္နမိတ္အတြင္း ပုိင္ဆိုင္မႈပစၥည္းအခ်င္းခ်င္းခြဲေဝမႈကို ညႊန္ျပသည္။ စားက်က္လႊတ္ေက်ာင္းျခင္း၊ ငါးဖမ္းျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ားဆိုင္ရာအခြင့္အေရးမ်ားသာမက စုိက္ပ်ိဳးေျမယာမ်ားဆုိင္ရာ မိသားစုအခြင့္အေရးမ်ား အပါ အဝင္ျဖစ္ၾကသည္။

ေဒသခံဌာေနတုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတုိ႔၏ပုိင္ဆိုင္ခြင့္ကိစၥရပ္မ်ားမွာ ဇီဝမ်ိဳးစံုမ်ိဳးကြဲထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၊ သဘာဝ သဃံဇာတအရင္းအျမစ္ ျမင့္မားလ်က္ရွိသည့္ ကမာၻႏွင့္ခ်ီေသာကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ခ်ိတ္ဆက္တိုးျမွင့္လာၾကသည္။ ေဒသခံတိုင္းရင္း လူမ်ိဳးစုတို႔၏အေျခခ်ေနထုိင္ေသာ အခြင့္အေရးရွိၾကေသာ ပိုင္နက္နယ္နမိတ္မ်ားသည္ ကမာၻ႕ဇီဝမ်ိဳးကြဲမ်ိဳးစံု မ်ားစြာက်န္ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည့္ေနရာမ်ားႏွင့္ ထပ္ေနၾကသည္ သို႔မဟုတ္ ေပါင္းဆံုရာျဖစ္ေနၾကသည္။ ဤထပ္ေနမႈက ဇီဝမ်ိဳးကြဲမ်ိဳးစံုမ်ား ဆံုးရႈံးေပ်ာက္ ကြယ္မႈကို မလိုလားအပ္ဘဲ ျဖစ္ေစၾကသည္။ စင္စစ္ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရမႈရွိေသာ ပုိင္ဆိုင္ခြင့္ေအာက္ရွိ ပိုင္နက္နယ္နမိတ္မ်ားသည္ အစိုးရထိန္းကြပ္မႈေအာက္ထက္စာလွ်င္ ပိုမိုအကာအကြယ္ရတတ္ၾကသည္။ ကမာၻႏွင့္ခ်ီေသာ ရာသီ ဥတုေျပာင္းလဲမႈေလ်ာ့နည္းေစေရး ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈတို႔ကလည္း သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈေလွ်ာ့ခ်ရန္ ေဖြရွာၾကသည္။ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္း၌ အျခားအကာအကြယ္ေပးထားသည့္ ဧရိယာမ်ားထက္စာလွ်င္ ေဒသခံတိုင္းရင္း လူမ်ိဳးစုတို႔ ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ ပုိင္နက္နယ္နမိတ္မ်ား၌ ပိုမိုသာလြန္ေၾကာင္း ေလ့လာမႈတို႔က ေဖာ္ျပၾကသည္။ ဇီဝမ်ိဳးစံုမ်ိဳးကြဲ အားထုတ္မႈမ်ားႏွင့္ ကမာၻႏွင့္ခ်ီေသာရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈေလ်ာ့နည္းေစေရးတို႔၌ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတုိ႔၏ အက်ိဳးစီးပြား မ်ားႏွင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳရန္ အမ်ိဳးသားအဆင့္ႏွင့္ ကမာၻခ်ီအဆင့္ ဖုိရမ္မ်ား၌ ပူးေပါင္းပါဝင္မႈမ်ား ျမင့္တက္ လာၾကသည္။

ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းျခင္းမ်ားအတြက္ အဓိကက်ေသာ ကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ ေရြးခ်ယ္စရာမ်ား

(က) အားနည္းေသာတိုင္းျပည္တုိ႔သည္ ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားအား အကာအကြယ္ေပးရန္ က်ရႈံးက်လိမ့္မည္
ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားေနထုိင္ၾကသည့္ ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕မွာ ကိုလိုနီေခတ္လြန္အမွားမ်ားကို ေႏွးေႏွးေကြးေကြး ျပန္လည္ ျပင္ဆင္ရန္ ဥပေဒမ်ားႏွင့္မူဝါဒမ်ားကို ျပ႒ာန္းထားၾကသည္၊ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းကို အျခားေသာဥပေဒမ်ားႏွင့္ ဝိေရာဓိပဋိ ပကၡတို႔က အကန္႔အသတ္ျဖစ္ေစသည္။ အားနည္းေသာတရားရံုးစနစ္ႏွင့္ ေျမယာစီမံခန္႔ခြဲေရးစနစ္မ်ား (အခ်ဳိ႕ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ) ကလည္း အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ေစၾကသည္။ ႏိုင္ငံမ်ား၏အားအနည္းဆံုးေနရာမ်ားမွာ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳး စုမ်ားေနထိုင္လ်က္ရွိသည့္ ေဝးလံစြန္ဖ်ားေဒသမ်ားျဖစ္ၾကသည္။

ပဋိပကၡျဖစ္ေနၾကသည့္ ဥပေဒမ်ားမွာ ေနရာအခ်ိဳ႕၌ေယဘုယ်တူညီေသာအခ်က္ျဖစ္သည္။ ဟန္ခ်က္ညီေသာဥပေဒမ်ား မွာ ဒီမိုကေရစီကို ခိုင္ၿမဲရွွင္သန္ေစတတ္ၾကၿပီး အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္တာဝန္မ်ားကို ပိုမိုထိေရာက္ေစၾကသည္။

သတင္းအခ်က္အလက္၏ပြင့္လင္းျမင္သာရွိမႈႏွင့္ လြတ္လပ္မႈကို ျမွင့္တင္ေပးျခင္းက ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားႏွင့္ အျခားသူမ်ားအဖို႔ ဥပေဒေရးရာအခြင့္အေရးမ်ားကို စြမ္းေဆာင္ေစႏိုင္သည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအတြက္ တံခါးဖြင့္ေပးႏိုင္ၾကသည္။

(ခ) ညံ့ဖ်င္းစြာလည္ပတ္ေနေသာ ေျမယာေစ်းကြက္မ်ားႏွင့္ အခ်ိဳ႕ေသာပမာဏအႀကီးစား ေျမယာသိမ္းဆည္းမႈမ်ားက ေဒသ ခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားအား ၿခိမ္းေျခာက္ၾကလိမ့္မည္။
ေျမယာႏွင့္ေရအတြက္ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရေသာပိုင္ဆုိင္ခြင့္မရွိဘဲႏွင့္ဆိုလွ်င္ ေဘာလ္ပင္တစ္ေခ်ာင္း (လက္မွတ္တစ္ခ်က္) ေၾကာင့္ ေဒသခံတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားအေနျဖင့္ သဘာဝသဃံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ားအေပၚ ယင္းတုိ႔၏ဥပေဒေရးရာအခြင့္အ အလြယ္တကူဆံုးရႈံးသြားေစႏိုင္သည္။ ဤသည္က ျမင့္တက္လာေနသည့္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈတစ္ခုျဖစ္သည္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွ၌ သစ္ေတာဧရိယာမ်ားသို႔ဆီအုန္းစုိက္ပ်ိဳးမႈမ်ားက ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားႏွင့္ ပဋိပကၡျဖစ္လာတတ္ၾကသည္ (ျမန္မာ သာဓက- ကခ်င္ျပည္နယ္ႏွင့္ တနသၤာရီတုိင္းေဒသႀကီးတို႔၌ စိုက္ပ်ိဳးေရးကုမၸဏီႀကီးမ်ားႏွင့္ ေဒသခံတို႔အၾကား ပဋိပကၡမ်ား)။

ေဒသခံတို္င္းရင္းလူမ်ိဳးစုတုိ႔၏ေျမယာႏွင့္ သဃံဇာတအရင္းအျမစ္အခြင့္အေရးမ်ားကို မွတ္တမ္းတင္မထား၊ အသိအမွတ္ မျပဳထား၊ အာဏာမတည္ေစေသာအခါ ယင္းအုပ္စုမ်ားအား ေနစရာဆံုးရႈံးသြားေစႏုိင္သည့္ သို႔မဟုတ္ ႏွင္ထုတ္ျခင္းခံရေစႏုိင္ သည္။ ေျမယာစီမံခန္႔ခြဲေရးေအဂ်င္စီမ်ား၌ စြမ္းေဆာင္ရည္ကင္းမဲ့မႈ၊ ပြင့္လင္းျမင္သာျခင္းကင္းမဲ့မႈႏွင့္ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ၊ ေျမယာ သေဘာတူညီခ်က္စာခ်ဳပ္မ်ား၌ ပညာေရးစသည့္ အေျခခံအားနည္းၾကရွာသူမ်ား၏ ပူးေပါင္းပါဝင္ျခင္း မလံုေလာက္မႈတို႔သည္ ပဋိပကၡကို ခ်ဲ႕ကားသြားေစသည့္ အေျခအေနမ်ားကို ဖန္တီးၾကသည္။

(ဂ) လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးမႈ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးက ေဒသခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားအတြက္ ႏွစ္ဖက္ခၽြန္ျဖစ္ႏိုင္သည္။
ေျမယာျပန္လည္ေဝျခမ္းျခင္းႏွင့္ မွတ္ပံုတင္ျပဳလုပ္ေပးျခင္းအစီအစဥ္မ်ားက ရွိႏွင့္ၿပီးသား ေဒစခံတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု အခြင့္အေရးမ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္ပ်က္ကြက္သည့္အခါ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးမႈျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးက ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳး စုအခြင့္အေရးမ်ားသို႔ ၿခိမ္းေျခာက္မႈတစ္ခုျဖစ္ႏုိင္သည္။ အျခားေျမယာမ်ားကို မရရွိႏိုင္ေသာေၾကာင့္ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးမႈျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရးက ေက်ာမြဲမ်က္ႏွာမြဲ ေတာင္သူလယ္သမားမ်ားအား ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုေျမယာမ်ားဆီသို႔ တြန္းပို႔လုိက္သည့္ အခါ ေတာင္သူလယ္သမားမ်ားႏွင့္ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားမွာ အားနည္းေသာအခြင့္အေရးမ်ားအတြက္ တိုက္ခိုက္လ်က္ က်န္ေနခဲ့ၾကရေတာ့သည္ (ျမန္မာသာဓက- ပထမအႀကိမ္ႏွင့္ဒုတိယအႀကိမ္သက္တမ္းအလိုက္ အသိမ္းဆည္းခံေျမယာဆိုင္ရာ ေကာ္မရွင္မ်ား ဖြဲ႕စည္းလုပ္ေဆာင္မႈ)။

(ဃ) လူဦးေရဖိအားေပးမႈႏွင့္ အေျခခံအေဆာက္အအံုတိုးခ်ဲ႕မႈ။
ေျမယာအတြက္ၿပိဳင္ဆုိင္ေသာေတာင္းဆိုမႈတုိ႔က လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳးေရးက႑မွလာၾကသည္။ ေျမယာအတြက္ေတာင္းဆို မႈ တိုးျမွင့္ေစသည့္ အျခားအေၾကာင္းအခ်က္တို႔မွာ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ လူဦးေရတိုးပြားလာမႈႏွင့္ ေစ်းကြက္မ်ားရရွိမႈ တုိးတက္ေစ ေရး၊ ကုန္သြယ္မႈေခ်ာေမြ႕ေစေရးႏွင့္ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးႀကီးထြားမႈျမွင့္တင္ေရး စသည္တို႔အတြက္ အေျခခံအေဆာက္အအံုသစ္မ်ား ဖန္တီးမႈတုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။ ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုပိုင္ဆိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ားအေပၚသက္ေရာက္လိမ့္မည့္ ရင္းႏွီးၿမဳပ္ႏွံမႈစီမံခ်က္ မ်ား မစတင္မီ ညွိႏိႈင္းတိုင္ပင္ေသာ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို FAO ညႊန္ျပခ်က္၌ ေဖာ္ျပထားသည္။

(င) ဇီဝမ်ိဳးစံုမ်ိဳးကြဲ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေရးက ကာကြယ္ေပးသည့္ ဧရိယာဖန္တီးျခင္း သို႔မဟုတ္ တုိးခ်ဲ႕ျခင္းျဖင့္ ေဒသခံဌာေန တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔၏ေျမယာအခြင့္အေရးမ်ားအေပၚ ၿခိမ္းေျခာက္လိမ့္မည္။
ကမာၻေျမႀကီး၏ ၁၂ ရာခုိင္ႏႈန္း (စတုရန္းကီလိုမီတာ သန္း ၂၀) ကို အစုိးရထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ ကာကြယ္ေပးထားေသာ ဧရိယာမ်ားအျဖစ္ ထားရွိၾကသည္။ ဤအထဲတြင္ အာဖရိကႏုိင္ငံအခ်ိဳ႕မွ ေက်းလက္(စုိက္ပ်ိဳး) ေျမယာ (၄၀)ရာခုိင္ႏႈန္းပါဝင္ၾက သည္။ အကာအကြယ္ေပးထားသည့္ဧရိယာမ်ားကို တရားမဝင္ဥပေဒအသံုးျပဳလွ်က္ရွိေနသူမ်ားမွာ အသံုးျပဳခြင့္ရရွိမႈကို ကန္႔သတ္ တားျမစ္ခံၾကရလွ်င္ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းေၾကာင့္ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ေပးၾကရသူ အေရအတြက္မွာ သန္းေပါင္း ရာခ်ီျဖစ္လာလိမ့္မည္။ ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ထံုးတမ္းစဥ္လာ သဃံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ားဆိုင္ရာ စုေပါင္းပိုင္ဆုိင္မႈအခြင့္ အေရးကို ဆက္လက္က်င့္သံုးတတ္ၾကသည္။ ယင္းက သူတို႔အား ပိုမိုအားနည္းသြားေစၾကသည္။

(စ) ျပ႒ာန္းဥပေဒႏွင့္ ဗဟုိအာဏာခြဲေဝေပးရာ၌ အဆီအေငၚမတည့္မႈတို႔က ေဒသခံဌာေနတုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားအား ၿခိမ္းေျခာက္ၾကလိမ့္မည္။
ဥပေဒေရးရာအခြင့္အေရးမ်ားကို အာဏာခြဲေဝေပးမႈ သို႔မဟုတ္ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာစနစ္မ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားျခင္း မရွိဘဲႏွင့္ ဖန္တီးတတ္ၾကသည္၊ သို႔မဟုတ္ သင့္ေလ်ာ္ေသာနည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ဥပေဒဆိုင္ရာ ဗဟုျဖစ္မႈသို႔ ဆိုခဲ့သည့္အခြင့္အေရး မ်ားပါဝင္ေစဖို႔ ပ်က္ကြက္တတ္ၾကသည္။ ျပ႒ာန္းဥပေဒစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းတို႔က ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာပိုင္ဆုိင္ခြင့္စနစ္မ်ားႏွင့္ အေလ့အထမ်ားအေပၚလႊမ္းမိုးသက္ေရာက္ေသာအခါ ဤသည္က တည္ရွိဆဲစနစ္မ်ားကို ေအာက္ေျခက လႈိက္စားအားနည္းသြား ေစၾကသည္။ ပဋိပကၡသည္ တစိုက္မတ္မတ္ခ်ဲ႕ကားလာစဥ္ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားအား ေဘးသို႔ၾကဥ္ဖယ္ ပ-ထုတ္ထား သည့္ အျဖစ္ဆိုးကို ျဖစ္ေစၾကသည္။

ထုိကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ ေျဖရွင္းမႈမ်ားသည္ ႏိုင္ငံႏွင့္ေဒသခြဲတို႔အေပၚမူတည္၍ေျပာင္းလဲၾကသည္။ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာအခြင့္ အာဏာမ်ားႏွင့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို အကာအကြယ္မေပးထားသည့္ႏိုင္ငံမ်ိဳး၊ ေျမယာစီမံခန္႔ခြဲေရး၌ တရားဝင္ျဖစ္မႈႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ ရည္ကင္းမဲ့သည့္ႏိုင္ငံမ်ိဳး (ဥပမာ-အာဖဂန္နစၥတန္ႏွင့္ ပါကစၥတန္၏မ်ိဳးႏြယ္စုေဒသမ်ား၌) ပဋိပကၡမ်ား ေပၚထြက္ျမင့္တက္လာ ၾကသည္။

ေနာ္ေဝႏွင့္ဆြတ္ဇာလန္စသည့္ ေခတ္မီစနစ္မ်ားသို႔ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာ ေျမယာအခြင့္အေရးမ်ားကို ပူးေပါင္းထည့္ သြင္းထားသည့္ ဥပေဒေျဖရွင္းမႈမ်ားျပဳလုပ္ထားၾကသည့္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားက ဆိုခဲ့သည့္ ကိစၥရပ္မ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းၾကဖို႔ အတြက္ အစားထုိးႏိုင္ေသာ (အလွည့္အေျပာင္းျပဳႏိုင္ေသာ) အရာမ်ားကို ေပးၾကသည္။ ယင္းတုိ႔မွာ- တစ္ဦးခ်င္းစီအားျဖင့္ ေျမယာပိုင္ဆုိင္မႈအေထာက္အထားမ်ားျဖင့္ အက်ိဳးစီးပြားမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးျခင္း၊ ေျမယာဥပေဒမ်ားအာဏာတည္သက္ ေရာက္ေစေရးအတြက္ ဗ်ဴရိုကေရစီ၏လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာမ်ားႏွင့္ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္ (အခြင့္အာဏာ) မ်ားကို အကာကြယ္ေပးျခင္း၊ စုေပါင္းပိုင္ဆုိင္သည့္ေျမယာ၌ တစ္ဦးခ်င္းစီ၏အက်ိဳးစီးပြားမ်ား အကာအကြယ္ေပးျခင္းတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

ေဒသခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔၏ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆုိင္ရာ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရႈေထာင့္မွဆိုလွ်င္ ေရ၊ သစ္ေတာႏွင့္ ေျမယာ မ်ားကို ေပါင္းစုထားေသာအရာတစ္ခုတည္းအျဖစ္ ရႈျမင္ၾကသည္။ ယင္းက ေရ၊ ရႊံ႕ညြန္ေတာႏွင့္သစ္ေတာတို႔အၾကား လြတ္လပ္ ေသာ ေဂဟေဗဒ ခိ်တ္ဆက္မႈမ်ားအေပၚ ေဂဟေဗဒပညာရွင္တို႔၏ရႈျမင္မႈမ်ားကို ေရာင္ျပန္ထင္ဟပ္ၾကသည္။ ေရသည္ ေျမယာ ပဋိပကၡမ်ား၊ ဆက္စပ္လႊမ္းၿခံဳမႈရွိသည့္ ႏိုင္ငံေရးတင္းမာမႈမ်ားႏွင့္တုိး၍တိုး၍ ခ်ိတ္ဆက္လာၾကသည္။

ကမာၻတစ္ဝန္းမွာ ျမစ္ညာပိုင္းမွ အသံုးျပဳမႈေၾကာင့္ ျမစ္ေၾကာေဒသရွိ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ ေသာက္သံုးေရ၊ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ ငါးဖမ္းျခင္းတို႔အတြက္ ယင္းျမစ္မ်ားအေပၚသက္ေရာက္မႈမွ ပဋိပကၡမ်ားေပၚထြက္လာၾကသည္။

(ဆ) ကမာၻႏွင့္ခ်ီေသာ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈ ကန္႔သတ္ျခင္းႏွင့္ ေလ်ာ့နည္းေစေရးမူဝါဒမ်ားႏွင့္ အစီအစဥ္မ်ားက ေဒသခံဌာေန တိုင္းရင္းသားလူမိ်ဳးစုမ်ားအေပၚ ၿခိမ္းေျခာက္ၾကလိမ့္မည္။
ကမာၻႏွင့္ခ်ီေသာရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈက ေဒသခံတုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားေနထုိင္ၾကသည့္ အစြန္းအဖ်ားေဒသမ်ားသို႔ အလြန္ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းေသာ အေျခအေနမ်ိဳးမ်ား ေဆာင္ၾကဥ္းလာလိမ့္မည္။ တိရစာၦန္လႊတ္ေက်ာင္းေမြးျမဴသူမ်ားအေနျဖင့္ ယင္းတို႔ကိုယ္တိုင္ႏွင့္ ယင္းတို႔၏တိရစာၦန္မ်ားအတြက္ အစားအစာႏွင့္ေရျပတ္ေတာက္ေစသည့္ မိုးေခါင္မႈမ်ားႏွင့္ ရင္ဆုိင္ေတြ႕ၾက ရလိမ့္မည္။ ငါးဖမ္းျခင္းအေပၚမွီခိုေနၾကသူ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားသည္လည္း ငါးမ်ားေသဆံုးျခင္းႏွင့္ မ်ိဳးစိတ္မ်ား ေျပာင္းလဲ မႈတို႔ကို ေတြ႕ႀကံဳရလိမ့္မည္။ အထူးအားျဖင့္ အာရွႏွင့္ပစိဖိတ္ေဒသ ကမ္းရိုးတန္းေဒသမ်ားရွိ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတုိ႔သည္ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္လာျခင္းေၾကာင့္ အခက္အခဲရွိၾကလိမ့္မည္။ သစ္ေတာမ်ားအေပၚမွီခိုအားျပဳေနၾကရသည့္ ေဒသခံတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔သည္လည္း ေတာမီးမ်ားႏွင့္တိရစာၦမ်ားေသဆံုးမႈေၾကာင့္ သဃံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ား ေပ်ာက္ ကြယ္ဆံုးရႈံးမႈ ႀကံဳေတြ႕ၾကရလိမ့္မည္။ ေရခ်ိဳ (ေရေကာင္းေရသန္႔) အရင္းအျမစ္မ်ားအတြက္ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈက ဆည္ေျမာင္းႏွင့္တမံ မ်ားအတြက္ ျမစ္မ်ား ေဖာက္လြဲေဖာက္ျပန္ ျဖစ္လာေစလိမ့္မည္ျဖစ္ၿပီး ေတာင္အေမရိကတိုက္ရွိ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ ေျမယာႏွင့္အရင္းအျမစ္မ်ားကို အထူးသျဖင့္ သက္ေရာက္ရိုက္ခတ္လိမ့္မည္။ ကမာၻႏွင့္ခ်ီေသာရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈက ေရႊ႕ေျပာင္းအေျခခ်ေနထိုင္သူမ်ားအား ေဝးလံစြန္းဖ်ားရွိ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ေျမယာႏွင့္ အရင္းအျမစ္မ်ားဆီသို႔ တြန္းပို႔ လိုက္လိမ့္မည္။

မီးရႈိ႕ေျမရွင္းစုိက္ပ်ိဳးမႈႏွင့္ အျခားထံုးတမ္းစဥ္လာလုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားအေပၚ ကန္႔သတ္တားျမစ္မႈမ်ား ရွိလာၾကမည္။ ကာဗြန္သိမ္းဆည္းျခင္းအတြက္ သစ္ပင္စိုက္ပ်ိဳးမႈ၊ ကာဗြန္အခြင့္အေရးမ်ား၊ ဇီဝမ်ိဳးစံုမ်ိဳးကြဲ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရး ဧရိယာမ်ား၊ ဇီဝေလာင္စာထုတ္လုပ္ေရးအတြက္ ဆြဲေဆာင္မႈမက္လံုးမ်ား၊ အမေတာ္ေၾကးမ်ား သို႔မဟုတ္ ေခ်းေငြမ်ားစသည္တို႔ ကေျမယာအသံုးျပဳမႈမ်ား၏ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈမ်ား ျဖစ္လာၾကသည္။ ထို႔အျပင္ အာဏာပိုင္တို႔၏တာဝန္ဝတၱရားမ်ားႏွင့္ ဝန္ႀကီးဌာနမ်ားအ ၾကား ဘ႑ာရန္ပံုေငြျပန္လည္ခြဲေဝခ်ထားေပးျခင္းဟူသည့္ မူဝါဒအေျပာင္းအလဲတို႔က ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမိ်ဳးစုႏွင့္ဆက္စပ္သည့္ အခြင့္အာဏာကို ေဘးသို႔ ပ-ထုတ္ပစ္ႏိုင္ၾကသည္။

(ဇ) မိမိသေဘာဆႏၵအေလ်ာက္ ထီးတည္းေနထုိင္သူမ်ားသည္ အထူးသျဖင့္အားနည္းၾကသည္။
မိမိသေဘာဆႏၵအေလ်ာက္ ျပင္ပကမာၻႏွင့္မဆက္ဆံဘဲ သီးျခားေနထိုင္ၾကသည့္ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမိ်ဳးစုမ်ားကို အစိုးရ မ်ားအေနျဖင့္ အသိအမွတ္ျပဳဖို႔ ယူအန္က ဆိုထားသည္။
(ဈ) သဃံဇာတထုတ္ယူေသာလုပ္ငန္းမ်ားက ေဒသခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုအေပၚ တိုးျမွင့္၍ ၿခိမ္းေျခာက္လာၾကသည္။

ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားႏွင့္ ျပင္ပမွလူမ်ားအတြင္း ပဋိပကၡ၏အႀကီးမားဆံုးရင္းျမစ္မွာ သဃံဇာတထုတ္ယူေသာလုပ္ ငန္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည္ဟု ျငင္းခံုၾကသည္။ သစ္ေတာေျမမ်ားမွာ ႏုိ္င္ငံေတာ္အစိုးရပိုင္ဆုိင္မႈေအာက္၌ရွိတတ္ၾကသည္။ အစိုးရ တို႔က သစ္ခုတ္ထုတ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းအျဖစ္ အပင္စိုက္ပ်ိဳးမႈမ်ားအတြက္ အသံုးျပဳခြင့္ေပးၾကသည္။ ထိုခြင့္ျပဳခ်က္ မ်ားသည္ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာ ေျမယာမ်ားအေပၚ ေနရာထပ္ေနၾကၿပီး ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစု တို႔က က်င့္သံုးေနၾကသည့္ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာအခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳဖို႔ ပ်က္ကြက္တတ္ၾကသည္။ ထို႔အျပင္ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔မွာ အမ်ိဳးသားအစိုးရတို႔၏ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္ရွိ ေရနံတူးေဖာ္ျခင္းႏွင့္ သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္းမ်ား ေၾကာင့္လည္း ၿခိမ္းေျခာက္ခံၾကရေသးသည္ (ျမန္မာသာဓက- ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဥပေဒ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ား ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ ဥပေဒ၊ ၄င္းႏွစ္ခုကိုျပန္ေပါင္းေရးဆြဲထားေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဥပေဒႏွင့္ ေျမလြတ္ေျမလပ္ႏွင့္ေျမရိုင္းမ်ား စီမံခန္႔ခြဲေရး ဥပေဒ)။

မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္လုပ္ေဆာင္စရာမ်ားအတြက္ သံုးသပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ေထာက္ခံေပးခ်က္မ်ား

ေျမယာႏွင့္သဃံဇာတရင္းျမစ္ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ကုိ ေလးစားလိုက္နာမႈမရွိေသာအခါ ေဒသခံဌာေနတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ အားနည္းမႈမ်ား တိုးျမင့္လာၾကသည္။ သူတို႔အတြက္လူသားဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးရလဒ္မ်ား တိုးတက္ေစႏိုင္သည့္ မဟာဗ်ဴဟာ ေျမာက္ ေထာက္ခံေပးခ်က္မ်ားရွိၾကသည္။

(က) ေဒသခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔၏ သဘာဝအရင္းအျမစ္အခြင့္အေရးမ်ားကို ရွင္သန္ခိုင္ၿမဲေစဖို႔ ေဒသႏၱာရအားျဖင့္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ားကို တုိးတက္ေစရန္ အေထာက္အကူျပဳေပးျခင္း။
ေဒသခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔၏ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ယင္းတို႔ကိုေထာက္ခံသူမ်ားႏွင့္ ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ခိုင္ၿမဲရွင္သန္ေစရန္ အကူအညီေပးျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔မွသာ ေဒသခံဌာေနတုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔သည္ ဒီမိုကေရစီ၏အသြင္ကူးေျပာင္းမႈကာလအတြင္း ဥပေဒမ်ား၊ မူဝါဒမ်ားႏွင့္ စီပြားေရးမ်ားေျပာင္းလဲမႈ၌ မိမိဘာသာ ကိုုယ္စားျပဳႏိုင္ ၾကမည္ျဖစ္သည္။ ဥပေဒေရးရာႏွင့္မူဝါဒပိုင္းျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ေအာင္ျမင္ေရးႏွင့္ စုစည္းက်စ္လ်စ္ေစေရးအတြက္ လုပ္ငန္းစဥ္ မွာ ရွည္လ်ားသည္။

ဒီမိုကရက္တစ္အုပ္ခ်ဳပ္မႈအတြက္ အေထာက္အကူျပဳမႈက ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ သိသာထူးကဲေသာ ပူးေပါင္းပါ ဝင္မႈအတြက္ နယ္ပယ္အပါအဝင္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈဆိုင္ရာပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ေသာမူေဘာင္ကို ခိုင္မာေသခ်ာေစသည့္ အထူးသီးသန္႔ျဖစ္ေသာ ဥပေဒမ်ားႏွင့္မူဝါဒမ်ားကို ဆက္စပ္အေထာက္အကူျပဳေပးႏုိင္သည္။ ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားႏွင့္ယင္းတို႔အား ေထာက္ခံေပး သူမ်ားအသံုးျပဳဖို႔ ဥပေဒေရးရာမူေဘာင္မ်ားႏွင့္ ကရိယာတန္ဆာပလာမ်ား ေပးႏုိင္သည့္ ေလ့လာမႈမ်ားႏွင့္လက္စြဲမ်ား ေထာက္ပ့ံ ကူညီေပးျခင္းက ဥပေဒအႀကံေပးမႈႏွင့္ ဥပေဒအရ ေလွ်ာက္ထားမႈမ်ား၌ စြမ္းေဆာင္ရည္ျမွင့္တင္ေပးျခင္းႏွင့္ ေပါင္းစပ္လိုက္လွ်င္ အကူအညီေပးႏုိ္င္ၾကသည္။

(ခ) ေျမယာမူဝါဒသို႔ စုေပါင္းပိုင္ဆုိင္ခြင့္ကို ေပါင္းထည့္လုိက္ျခင္းသည္ လူမ်ိဳးစုမ်ားအတြက္ သင့္ေလ်ာ္ေသာအစားထုိးႏုိင္ သည့္ (အလွည့္အေျပာင္းျပဳႏိုင္ေသာ) အရာတစ္ခုျဖစ္သည္။
သက္ေရာက္ထိခုိက္ခံၾကရမည့္အုပ္စုမ်ားက ေတာင္းဆိုမႈမရွိလွ်င္ တစ္ဦးခ်င္းပိုင္ဆုိင္မႈအေထာက္အထားသည္ ေဒသခံ တိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားႏွင့္ အျခားေက်းလက္အုပ္စုမ်ားအတြက္ အေကာင္းဆံုးေျဖရွင္းမႈတစ္ခုျဖစ္လိမ့္မည္ မဟုတု္ေခ်။ (ထပ္ေနသည့္ အက်ိဳးစီးပြားမ်ား အပါအဝင္) လက္ရွိပိုင္ဆိုင္ခြင့္အေနအထားကို ရရွိႏိုင္ရန္၊ အခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳရန္၊ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားကို ပုိင္းျခားသတ္မွတ္ရန္၊ အစိုးရမ်ားႏွင့္ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားအား အေထာက္အကူျပဳျခင္းက ပဋိပကၡမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးလိမ့္မည္။

(ဂ) ပဋိပကၡျဖစ္ႏုိင္သည့္ ေတာင္းဆိုမႈမ်ား ဖန္တီးျခင္းကို ေရွာင္ရွားျခင္း။
အေျခခ်ေနထုိင္သူမ်ားႏွင့္ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ခိုလံႈသူမ်ား ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေပးမႈမ်ားအတြက္ အေထာက္အထား ေပးျခင္းႏွင့္ လယ္ယာစုိက္ပိ်ဳးမႈ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအစီအစဥ္မ်ားမွတစ္ဆင့္ ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏အခြင့္အေရးမ်ားကို လ်စ္လ်ဴရႈျခင္းမွ ပဋိပကၡျဖစ္လာႏုိင္သည့္ ေတာင္းဆုိမႈမ်ား ေပၚထြက္လာၾကသည္။ ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုအသိုင္းအဝိုင္း အၾကား ေနထိုင္ၾကသည့္ အေျခခ်ေနထုိင္သူမ်ားႏွင့္ ေနရာခ်ထားေပးမႈမ်ား သာတူညီမွ်ျဖစ္ေစျခင္း၌ ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔ ၏ အက်ိဳးစီးပြားမ်ားကို လႈပ္ႏႈိးလိုက္ေလသည္။

(ဃ) ေဒသခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔၏ ေျမယာပုိင္ဆုိင္ခြင့္ႏွင့္ အရင္းအျမစ္အခြင့္အေရးမ်ားအတြက္ အသိအမွတ္ျပဳမႈ ႏွင့္ ေလးစားမႈတိုးျမင့္ေစရန္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္အတူ လုပ္ေဆာင္ျခင္း။
ေဒသခံအသိုင္းအဝုိင္းမ်ား၊ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမိ်ဳးစုမ်ားႏွင့္ (ပညာေရးစသည္) အားနည္းၾကရွာသူမ်ားအေပၚ မလိုလား အပ္ေသာ သက္ေရာက္ရိုက္ခတ္မႈမ်ားကို ႀကိဳတင္ကာကြယ္ရန္ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို အစိုးရမ်ားအေနျဖင့္ လုပ္ၾကရသည္။ မလို လားအပ္ေသာသက္ေရာက္ရိုက္ခတ္မႈမ်ားက ပုိင္ဆုိင္ခြင့္၏ဓေလ့ထံုးတမ္းဆိုင္ရာပံုစံမ်ား အလြဲသံုးစားမႈမွ ေပၚထြက္လာၾကလိမ့္ မည္။ လူ႕အခြင့္အေရးကို လ်စ္လ်ဴရႈဖို႔ ဖိအားမ်ားဖန္တီးေပးသည့္ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡ၊ အာဏာသိမ္းမႈမ်ား သို႔မဟုတ္ အျခားမတည္မၿငိမ္ေသာ အေျခအေနမ်ိဳးမ်ားေၾကာင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအစီအစဥ္မ်ားက ပိတ္သိမ္းလိုက္သည့္အခါ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ေရးစီမံခ်က္မ်ား ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ရန္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ျပန္လည္သံုးသပ္ျခင္းအတြက္ စိစစ္ရမည့္အခ်က္မ်ား ဖန္တီးရသည္။ ဇီဝမ်ိဳးကြဲမ်ိဳးစံု ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးလုပ္ေဆာင္မႈမ်ား ( အကာအကြယ္ေပးထားသည့္ ဧရိယာမ်ား၊ သတ္မွတ္ထားေသာသစ္ေတာမ်ားႏွင့္ အျခားေသာထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးုလုပ္ေဆာင္မႈမ်ား) ႏွင့္ဆန္႔က်င္လ်က္ ပဋိပကၡမ်ား ႏွင့္ ေစာဒကတက္မႈမ်ား အကဲျဖတ္ျခင္းအတြက္ လြတ္လပ္ေသာစံုစမ္းေရးလုပ္ထံုးစနစ္တစ္ခုကို အေထာက္အကူျပဳေပးရသည္။ ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ဇီဝမ်ိဳးကြဲမ်ိဳးစံု ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးျမင့္တင္ရန္ႏွင့္ ပဋိပကၡမ်ား ေလွ်ာ့ခ်ရန္ေဒသခံတို္င္းရင္းလူမ်ိဳးစု မ်ားႏွင့္ အျခားေသာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသို႔ တုိက္ရိုက္အားျဖင့္ ရန္ပံုေငြေထာက္ပံ့ျခင္းအတြက္ အစားထုိးႏိုင္ေသာအရာမ်ား အကဲ ျဖတ္ရသည္။ အကာအကြယ္ေပးထားေသာဧရိယာမ်ားႏွင့္ဆက္စပ္သည့္ လူ႔အခြင့္အေရးအလြဲသံုးစားမႈမ်ားကို ႀကိဳတင္ကာကြယ္ ဖို႔ငွာ၊ အတိတ္ကအမွားမ်ားကို ျပန္လည္ျပဳျပင္ဖို႔ငွာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးမူဝါဒမ်ားႏွင့္ အေလ့အထမ်ားျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရန္ အမ်ိဳးသားအစိုးရမ်ားႏွင့္အတူ လုပ္ေဆာင္ရသည္။ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးဆြဲေဆာင္မႈအစီအစဥ္မ်ားအတြက္ မူဝါဒမ်ားႏွင့္ ဘ႑ာေရးအေထာက္အကူကို စဥ္းစားသံုးသပ္ရာတြင္ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုေျမယာအခြင့္အေရးမ်ားအေပၚ မေကာင္းေသာ သက္ေရာက္ရိုက္ခတ္မႈမ်ား အကဲျဖတ္မႈပါဝင္ရသည္။

(င) ကမာၻႏွင့္ခ်ီေသာ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈဆိုင္ရာသို႔ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔၏ေျမယာႏွင့္ သဘာဝသဃံဇာတအရင္း အျမစ္ပိုင္ဆိုင္ခြင့္အတြက္ အေထာက္အကူျပဳေပးရန္တည္ေဆာက္ျခင္း။
ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ အေျခခ်ေနထုိင္မႈမ်ားစြာက သစ္ေတာမ်ားကို ၿခိမ္းေျခာက္ခဲ့သည္ဆုိသည့္အခ်က္က သစ္ေတာသဃံဇာတမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးရန္ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ား၌ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈ ကို ျမွင့္တင္ဖို႔လုိအပ္ေၾကာင္းယူဆၾကသည္။ ထိုဧရိယာမ်ားရွိ ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔ရရွိထားေသာ ေျမယာႏွင့္ သဘာဝသဃံ ဇာတအရင္းအျမစ္အခြင့္အေရးမ်ားကို တရားဝင္ျဖစ္ေစေရး ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ားကို အေထာက္အကူျပဳေပးသင့္ၾကသည္။ REDD + လုပ္ေဆာင္မႈမ်ား (သမာရိုးက်စီမံခ်က္မ်ားႏွင့္ နည္းပညာအကူအညီအပါအဝင္)၊ မူဝါဒဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈစသည္တို႔ကို ေဒသခံတိုင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားအား အႀကံဥာဏ္ေပးသင့္သည္။ ထိုေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား၌ အမ်ိဳးသားအစိုးရမ်ား၊ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္း (NGO)မ်ား၊ ရန္ပံုေငြအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးဘဏ္မ်ား၊ ပုဂၢလေကာ္ပုိေရးရွင္းမ်ားႏွင့္/သို႔မဟုတ္ လူမႈ အရပ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားထံမွလာသည့္ လႊဲေျပာင္းရန္ပံုေငြမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ၾကသည္။

(စ) စားနပ္ရိကၡာလံုၿခံဳမႈ၊ သက္ေမြးမႈႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈအစီအစဥ္မ်ားသို႔ ေဒသခံဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတုိ႔၏ ေျမယာပိုင္ဆုိင္ ခြင့္ႏွင့္ သဘာဝသဃံဇာတ အရင္းအျမစ္အခြင့္အေရးမ်ားကို ေပါင္းစည္းထည့္သြင္းျခင္း။
ပိုင္ဆိုင္ခြင့္သည္ လုိအပ္မႈတစ္ခုျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုမ်ားႏွင့္ အျခားေသာအေျခခံအားနည္းၾကရွာ သူမ်ား၏ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ မလံုေလာက္ေသာအေျခအေနျဖစ္သည္။ ေဒသခံတုိင္းရင္းလူမ်ိဳးစုတို႔၏ သဃံဇာတအရင္းည အျမစ္ တည္ရွိမႈကို တိုင္းတာ-ေျမပံုထုတ္လုပ္ရန္ႏွင့္ ေရရွည္အစီအမံမ်ားဖန္တီးရန္ အကူအညီေပးရသည္။ ယင္းသို႔ကူညီေပးျခင္း က ကိုယ့္ဘာသာဆံုးျဖတ္သည့္ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ ယင္းတို႔၏ကနဦးလုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို အေထာက္အကူျပဳေပးလိမ့္မည္။ ယင္းတို႔၏စားနပ္ရိကၡာလံုၿခံဳမႈကို ခုိင္မာေသခ်ာေစလိ္မ့္မည္။ ယင္းတုိ႔၏လူ႕အခြင့္အေရးကို အသိအမွတ္ျပဳရာ ေရာက္လိမ့္မည္။

ျမန္မာ့ျပ႒ာန္းဥပေဒမ်ားႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔၏ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆုိင္ရာ ေျမယာအခြင့္အေရးမ်ား

ျမန္မာႏို္င္ငံ၏ ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၌ တုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကို ေတြ႕ရ မည္ျဖစ္သည္ –
(က) ပုဒ္မ – ၃ ၌ ႏိုင္ငံေတာ္သည္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးေပါင္းစံုေနထုိင္ၾကေသာ ႏိုင္ငံျဖစ္သည္ဟု ျပ႒ာန္းထားရွိသည္။
(ခ) ပုဒ္မ – ၂၂(က) ၌ တိုင္းရင္းသားမ်ား၏ စကား၊ စာေပ၊ အႏုပညာ၊ ယဥ္ေက်းမႈတို႔ကို ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေစရန္ေဆာင္ရြက္ မည္ဟု ျပ႒ာန္းထားရွိသည္။
(ဂ) ပုဒ္မ -၃၅၄ (ဃ) ၌ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးႏွင့္တစ္မ်ိဳး သို႔မဟုတ္ တို္င္းရင္းသားလူမ်ိဳးအခ်င္းခ်င္းကိုလည္းေကာင္း၊ အျခားဘာသာသာသနာမ်ားကိုလည္းေကာင္း ထိခိုက္နစ္နာမႈမရွိေစဘဲ မိမိခ်စ္ခင္ျမတ္ႏိုးသည့္ စကား၊ စာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ကုိးကြယ္သည့္ဘာသာသာသနာႏွင့္ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရွိေၾကာင္းျပ႒ာန္းထားရွိသည္။
(ဃ) ပုဒ္မ – ၁၉၆ ကိုရည္ညႊန္းလ်က္ ဇယား-၃၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရတိုင္း သို႔မဟုတ္ ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသဦးစီးအဖြဲ႕၏ ဥပေဒျပဳစာရင္း၌ စားက်က္ေျမမ်ားထိန္းသိမ္းေရးႏွင့္ သစ္ေတာမ်ားကာကြယ္ထိန္းသိမ္းေရးတို႔ပါဝင္ေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား၏အခြင့္အေရးကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သည့္ဥပေဒ၌ တို္င္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား၏အခြင့္အေရးႏွင့္ ရပိုင္ခြင့္မ်ားအျဖစ္ အခန္း-၃၊ ပုဒ္မ-၄ ပါအခ်က္(၈)ခ်က္၌ ေျမယာပုိင္ဆိုင္ခြင့္ႏွင့္ပတ္သက္၍ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔၏ဓေလ့ထံုး တမ္းဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ား မပါဝင္ေၾကာင္း ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ေျမယာပုိင္ဆိုင္ခြင့္ႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒပုဒ္မ-၃၇ (က) ၌ “ႏိုင္ငံေတာ္သည္ ႏိုင္ငံေတာ္ရွိ ေျမအားလံုး၏ပင္ရင္းပိုင္ရွင္ျဖစ္သည္” ဟုျပ႒ာန္းထားရွိသည္ကို ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္ရာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ေျမယာႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔၏ ဓေလ့ထံုးတမ္းဆုိင္ရာအခြင့္အေရးမ်ားကို ျပ႒ာန္းဥပေဒတို႔က အသိအမွတ္ ျပဳျခင္းမရွိသည့္ အေနအထားမ်ိဳးေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။

တဖန္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတာင္သူလယ္သမားတို႔၏ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာစုိက္ပ်ိဳးျခင္းကိုလည္း ၂၀၁၂ လယ္ယာေျမဥပေဒ ပုဒ္မ-၁၇(ည)ႏွင့္ လယ္ယာေျမနည္းဥပေဒ အပုိဒ္-၁၁၆ တို႔အရ ပေပ်ာက္သြားေစရန္ရည္ရြယ္ထားေၾကာင္း ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ ၄င္းဥပေဒကို ျပင္ဆင္သည့္ဥပေဒကို လႊတ္ေတာ္မ႑ိဳင္၌ ေဆြးေႏြးေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။

၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ေျမလြတ္ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမရိုင္းမ်ား စီမံခန္႔ခြဲေရးဥပေဒကိုျပင္ဆင္သည့္ ဥပေဒကို ၂၀၁၈ ၌ ျပ႒ာန္းခဲ့ရာ ပုဒ္မ-၂၆ ျဖင့္ မူလဥပေဒ၏ ပုဒ္မ – ၃၀-က အျဖစ္ ေအာက္ပါသံုးခ်က္ကို ျဖည့္စြက္ထားရာ ေဒသခံတိုင္းရင္းသားတို႔၏ ဓေလ့ထံုးတမ္းေျမ ယာပိုင္ဆိုင္ခြင့္မ်ားကို တစ္စံုတစ္ရာအသိအမွတ္ျပဳလာသည့္ အေျခအေနမ်ိဳး ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္ –

(က) တည္ဆဲဥပေဒ၊ စည္းမ်ဥ္းမ်ားႏွင့္အညီ ေတာင္ယာလုပ္ပုိင္ခြင့္ေပးအပ္ထားသည့္ ေျမမ်ား၊
(ခ) ေဒသခံတိုင္းရင္းသားမ်ား၏ ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးတမ္းစဥ္လာမ်ားအရ သတ္မွတ္ေျမမ်ား၊
(ဂ) အမ်ားျပည္သူႏွင့္တိုင္းရင္းသားမ်ားဆိုင္ရာ ဘာသာေရး၊ လူမႈေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးတို႔ အတြက္ လက္ရွိအသံုးျပဳထားသည့္ေျမမ်ား။

ေဖာ္ျပပါသံုးခ်က္တို႔သည္ ၂၀၁၆ ဇန္နဝါရီ၌ အစိုးရမ႑ိဳင္က အတည္ျပဳခဲ့ေသာ အမ်ိဳးသားေျမအသံုးခ်မႈမူဝါဒ၏ၾသဇာ လႊမ္းမိုးမႈ အမ်ားႀကီး သက္ေရာက္ေကာင္းသက္ေရာက္ႏိုင္သည္။ ၂၀၁၆ မူဝါဒတြင္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား၏ ေျမအသံုးခ်မႈ အခြင့္အေရးမ်ား အပိုင္း -၈ အျဖစ္ အပိုဒ္ -၆၄ မွ ၇၄ အထိ တစ္ဆယ့္တစ္ပိုဒ္ ေဖာ္ျပထားသည္ကို ေတြ႕ရႏိုင္သည္။

၂၀၁၆ မူဝါဒသည္ FAO ၏ အမ်ိဳးသားစားနပ္ရိကၡာဖူလံုေရး ေျမယာ၊ ေရလုပ္ငန္းႏွင့္ သစ္ေတာဆိုင္ရာ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္မ်ား အားတာဝန္ခံသည့္ စီမံခန္႔ခြဲမႈအတြက္ ဆႏၵအေလ်ာက္က်င့္သံုးႏိုင္သည့္ ညႊန္ျပခ်က္မ်ား (Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security) ႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ေရးသားထားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။

၂၀၁၆ မူဝါဒ အတည္ျပဳထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ္လည္း အဓိကအားနည္းလစ္ဟာခ်က္မွာ အစိုးရအေျပာင္းအလဲျဖစ္ေပၚခဲ့ျခင္း ေၾကာင့္ လက္ရွိအစိုးရက ၄င္းမူဝါဒအရ ၂၀၁၈ အတြင္းက်မွ အမ်ိဳးသားေျမအသံုးခ်မႈေကာင္စီကို ဖြဲ႕စည္းေပးခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႕ ရမည္ျဖစ္သည္။

၂၀၁၆ မူဝါဒႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုသေဘာတူစာခ်ဳပ္ အစိတ္အပိုင္း -၁ (၂၀၁၇ ေမ)၏ ေျမယာႏွင့္သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္က႑ မူဝါဒသေဘာတူညီခ်က္ -၁၀ ခ်က္ႏွင့္ အစိတ္အပိုင္း -၂ (၂၀၁၈ ဇူလိုင္) ၏ေျမယာႏွင့္သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္က႑ အေျခခံမူ သေဘာတူညီခ်က္ -၂ ခ်က္စသည္တို႔ႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္လုပ္ေဆာင္မႈ မရွိသေလာက္အားနည္းေနေၾကာင္းေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။

သို႔ျဖစ္၍တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား၏ ေျမယာအခြင့္အေရးမ်ားအတြက္ ျပည္ေထာင္စုသေဘာတူစာခ်ဳပ္ အစိတ္အပိုင္း -၁ ႏွင့္ ၂ တို႔ပါ ေျမယာႏွင့္သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္က႑ဆိုင္ရာအခ်က္မ်ားကို ဆက္လက္ေဖာ္ေဆာင္ရာတြင္ ၂၀၁၆ အမ်ိဳးသားေျမ အသံုးခ်မႈမူဝါဒကို ယာယီအားျဖင့္အေျခခံထားၿပီး လိုအပ္သည့္အခ်က္မ်ားေတြ႕ရွိပါက ၂၀၁၆ မူဝါဒ၌ ျပန္လည္ျပင္ဆင္သင့္ ေၾကာင္း၊ အထူးသျဖင့္ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးမူ ပူးတြဲေကာ္မတီ (UPDJC) ႏွင့္ အမ်ိဳးသားေျမအသံုးခ်မႈေကာင္စီတို႔ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္သင့္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိသံုးသပ္ အႀကံျပဳလိုပါသည္။

ရွင္းလင္းခ်က္။
(၁) The Messenger ဂ်ာနယ္ အတြဲ-၅၊ အမွတ္-၂၃ မွ ၂၇ ထိ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည့္စာကို ျပန္လည္မြမ္းမံထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။
(၂) “ျမန္မာသာဓက” အျဖစ္ ေဖာ္ျပထားေသာအခ်က္မ်ားႏွင့္ “ျမန္မာ့ျပ႒ာန္းဥပေဒမ်ားႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုတို႔၏ ဓေလ့ ထံုးတမ္းဆိုင္ရာ ေျမယာအခြင့္အေရးမ်ား” ေခါင္းစဥ္ပါအခ်က္မ်ားမွာ စာေရးသူ၏ဆက္စပ္ေဖာ္ျပခ်က္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။

Unicode

ဆန်းလွင်ဦး

ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများနှင့် ယင်းတို့၏အဖွဲ့အစည်းများကို ကမ္ဘာ့ဒေသအားလုံးတို့၌ တွေ့ကြရသည်။ နိုင်ငံအချို့၌ဒေသခံတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများ (Indigenous Peoples) ကိုအနည်းစုဖြစ်ကြသည့် ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူ မျိုးစုများ (Ethnic minorities)နှင့် သို့မဟုတ် မျိုးနွယ်စုလူမျိုးများဟုခေါ်ကြသည်။ ယင်းတို့၏လူမှုရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် စီးပွားရေး အခြေအနေများက အမျိုးသားအသိုင်းအဝိုင်းအတွင်း အခြားသောအုပ်စုများမှ မတူကွဲပြားခြားနားကြသည်။ ယင်းတို့၏အဆင့်အ တန်းကို ယင်းတို့၏ကိုယ်ပိုင်ဓလေ့ထုံးတမ်းများ၊ သို့မဟုတ် ထုံးတမ်းစဉ်လာများဖြင့် ပြည်တွင်းနှင့်နိုင်ငံတကာဥပဒေ (UN Declar- ation on the Rights of Indigenous Peoples- UNDRIP နှင့် Convention concerning Indigenous and Tribal Peoples in Independent Countries အပါအဝင်) တို့ဖြင့် အသီးသီးထိန်းကျောင်းကြသည် (မြန်မာသာဓက – တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏ အခွင့်အရေးကာကွယ်စောင့်ရှောက်သည့် ဥပဒေကို ၂၀၁၅ ၌ ပြဋ္ဌာန်းထားပြီးဖြစ်သည်။

ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့သည် ရှင်သန်ရပ်တည်ဖို့ အမှတ်သရုပ်၏တမူထူးကဲမှုကို ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ဖို့၊ သက်မွေးမှု များပေးဖို့ သဘာဝသဃံဇာတအရင်းအမြစ်များ (အထူးသဖြင့် မြေယာ) ရရှိနိုင်မှုအပေါ် မှီခိုကြရသည်။ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့ သည်မတူကွဲပြားသော သက်မွေးမှုမဟာဗျူဟာများ ချမှတ်ထားကြသည်။ ယင်းတို့တွင်ရာသီချိန်အလိုက် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးနှင့် တွဲဖက်လျက် လှည့်လည်သွားလာပြီး တိရစ္ဆာန်မွေးမြူရေး၊ သစ်တောထွက်ပစ္စည်းများအပေါ် အမှီသဟဲပြုခြင်းနှင့်တွဲဖက်လျက် မီးရှို့မြေရှင်း အလှည့်ကျစိုက်ပျိုးရေး၊ ငါးဖမ်းခြင်း၊ ကုန်သွယ်မှုနှင့်တွဲဖက်ထားသည့် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးနှင့် အမဲလိုက်ခြင်း၊ အထူး ထူးသော သဘာဝနှင့်လူမှုရေးအခြေအနေများအပေါ်မူတည်၍ တစ်မူထူးကဲသော ရှုပ်ထွေးသောမဟာဗျူဟာများ အပါအဝင်ဖြစ် ကြသည်။ ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေအောက်၌ တရားဝင်ပိုင်ဆိုင်ခွင့် အကာအကွယ်ပေးမှုမရှိဘဲနှင့် ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာ စနစ်များအောက်ရှိ နေသည့် မြေယာဧရိယာ ပမာဏကို မသိရချေ။ အာဖရိက၌ (၉၀) ရာခိုင်နှုန်းခန့် မြင့်မားလိမ့်မည်ဖြစ်သည်။ အာရှ၊ ပစိဖိတ်နှင့် လက်တင်အမေရိကတို့၌ သိသာထူးကဲသောပမာဏများရှိကြလိမ့်မည်။ ကမ္ဘာပိုင်နယ်နမိတ်၏ (၂၀)ရာခိုင်နှုန်းကို လူဦးရေးသန်း (၃၇၀) က သိမ်းပိုက်ထားသည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများသည် ကမ္ဘာ့ဆင်းရဲသား ကျောမွဲမျက်နှာမွဲတို့၏ သုံးပုံတစ်ပုံရှိနေပြီး တိုင်းရင်းမျိုးနွယ်စု မဟုတ်ကြသူတို့ထက်စာလျှင် ပျှမ်းမျှအသက် နှစ်(၂၀) ပို၍ တိုတောင်းကြသည်။

ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများသည် ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာပိုင်ဆိုင်ခွင့်အောက်၌ အုပ်ချုပ်စီမံသော သဃံဇာတအရင်းအမြစ် များအပေါ် ယင်းတို့၏စုပေါင်းအခွင့်အရေးများအတွင်း ပိုင်ဆိုင်မှုအခွင့်အရေးကို ထားရှိကြသည်။ ယင်းအခွင့်အရေးများကို ဒေသခံ တိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ကိုယ်ပိုင်ဖွဲ့စည်းထားသော အုပ်ချုပ်မှုအင်စတီကျူးရှင်းများဖြင့် အသုံးပြုကြသည်။ ထိုဒေသခံအင်စတီကျူး ရှင်းတို့က ရေရှည်တည်တံ့သော ထုတ်ယူမှုနှင့် သဃံဇာတအရင်းအမြစ်များ အသုံးပြုမှုအတွက် ခွင့်ပြုပေးသည်။ ယင်းစည်းမျဉ်း ဥပဒေတို့က အုပ်စု၏ပိုင်နက်နယ်နမိတ်အတွင်း ပိုင်ဆိုင်မှုပစ္စည်းအချင်းချင်းခွဲဝေမှုကို ညွှန်ပြသည်။ စားကျက်လွှတ်ကျောင်းခြင်း၊ ငါးဖမ်းခြင်းနှင့် သစ်တောဧရိယာများဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများသာမက စိုက်ပျိုးမြေယာများဆိုင်ရာ မိသားစုအခွင့်အရေးများ အပါ အဝင်ဖြစ်ကြသည်။

ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ကိစ္စရပ်များမှာ ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ခြင်း၊ သဘာဝ သဃံဇာတအရင်းအမြစ် မြင့်မားလျက်ရှိသည့် ကမ္ဘာနှင့်ချီသောကိစ္စရပ်များနှင့်ချိတ်ဆက်တိုးမြှင့်လာကြသည်။ ဒေသခံတိုင်းရင်း လူမျိုးစုတို့၏အခြေချနေထိုင်သော အခွင့်အရေးရှိကြသော ပိုင်နက်နယ်နမိတ်များသည် ကမ္ဘာ့ဇီဝမျိုးကွဲမျိုးစုံ များစွာကျန်ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည့်နေရာများနှင့် ထပ်နေကြသည် သို့မဟုတ် ပေါင်းဆုံရာဖြစ်နေကြသည်။ ဤထပ်နေမှုက ဇီဝမျိုးကွဲမျိုးစုံများ ဆုံးရှုံးပျောက် ကွယ်မှုကို မလိုလားအပ်ဘဲ ဖြစ်စေကြသည်။ စင်စစ် ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့ လုံခြုံစိတ်ချရမှုရှိသော ပိုင်ဆိုင်ခွင့်အောက်ရှိ ပိုင်နက်နယ်နမိတ်များသည် အစိုးရထိန်းကွပ်မှုအောက်ထက်စာလျှင် ပိုမိုအကာအကွယ်ရတတ်ကြသည်။ ကမ္ဘာနှင့်ချီသော ရာသီ ဥတုပြောင်းလဲမှုလျော့နည်းစေရေး ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုတို့ကလည်း သစ်တောပြုန်းတီးမှုလျှော့ချရန် ဖွေရှာကြသည်။ သစ်တောပြုန်းတီးမှု ကြိုတင်ကာကွယ်ခြင်း၌ အခြားအကာအကွယ်ပေးထားသည့် ဧရိယာများထက်စာလျှင် ဒေသခံတိုင်းရင်း လူမျိုးစုတို့ ထိန်းချုပ်ထားသည့် ပိုင်နက်နယ်နမိတ်များ၌ ပိုမိုသာလွန်ကြောင်း လေ့လာမှုတို့က ဖော်ပြကြသည်။ ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲ အားထုတ်မှုများနှင့် ကမ္ဘာနှင့်ချီသောရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုလျော့နည်းစေရေးတို့၌ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ အကျိုးစီးပွား များနှင့် လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာများကို ကိုယ်စားပြုရန် အမျိုးသားအဆင့်နှင့် ကမ္ဘာချီအဆင့် ဖိုရမ်များ၌ ပူးပေါင်းပါဝင်မှုများ မြင့်တက် လာကြသည်။

ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခြင်းများအတွက် အဓိကကျသော ကိစ္စရပ်များနှင့် ရွေးချယ်စရာများ

(က) အားနည်းသောတိုင်းပြည်တို့သည် ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများအား အကာအကွယ်ပေးရန် ကျရှုံးကျလိမ့်မည်
ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများနေထိုင်ကြသည့် နိုင်ငံအချို့မှာ ကိုလိုနီခေတ်လွန်အမှားများကို နှေးနှေးကွေးကွေး ပြန်လည် ပြင်ဆင်ရန် ဥပဒေများနှင့်မူဝါဒများကို ပြဋ္ဌာန်းထားကြသည်၊ အကောင်အထည်ဖော်ခြင်းကို အခြားသောဥပဒေများနှင့် ဝိရောဓိပဋိ ပက္ခတို့က အကန့်အသတ်ဖြစ်စေသည်။ အားနည်းသောတရားရုံးစနစ်နှင့် မြေယာစီမံခန့်ခွဲရေးစနစ်များ (အချို့ကိစ္စရပ်များတွင် အကျင့်ပျက်ခြစားမှု) ကလည်း အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေကြသည်။ နိုင်ငံများ၏အားအနည်းဆုံးနေရာများမှာ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုး စုများနေထိုင်လျက်ရှိသည့် ဝေးလံစွန်ဖျားဒေသများဖြစ်ကြသည်။

ပဋိပက္ခဖြစ်နေကြသည့် ဥပဒေများမှာ နေရာအချို့၌ယေဘုယျတူညီသောအချက်ဖြစ်သည်။ ဟန်ချက်ညီသောဥပဒေများ မှာ ဒီမိုကရေစီကို ခိုင်မြဲရှင်သန်စေတတ်ကြပြီး အခွင့်အရေးများနှင့်တာဝန်များကို ပိုမိုထိရောက်စေကြသည်။

သတင်းအချက်အလက်၏ပွင့်လင်းမြင်သာရှိမှုနှင့် လွတ်လပ်မှုကို မြှင့်တင်ပေးခြင်းက ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများနှင့် အခြားသူများအဖို့ ဥပဒေရေးရာအခွင့်အရေးများကို စွမ်းဆောင်စေနိုင်သည့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်ငန်းစဉ်များအတွက် တံခါးဖွင့်ပေးနိုင်ကြသည်။

(ခ) ညံ့ဖျင်းစွာလည်ပတ်နေသော မြေယာဈေးကွက်များနှင့် အချို့သောပမာဏအကြီးစား မြေယာသိမ်းဆည်းမှုများက ဒေသ ခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများအား ခြိမ်းခြောက်ကြလိမ့်မည်။
မြေယာနှင့်ရေအတွက် လုံခြုံစိတ်ချရသောပိုင်ဆိုင်ခွင့်မရှိဘဲနှင့်ဆိုလျှင် ဘောလ်ပင်တစ်ချောင်း (လက်မှတ်တစ်ချက်) ကြောင့် ဒေသခံတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများအနေဖြင့် သဘာဝသဃံဇာတအရင်းအမြစ်များအပေါ် ယင်းတို့၏ဥပဒေရေးရာအခွင့်အ အလွယ်တကူဆုံးရှုံးသွားစေနိုင်သည်။ ဤသည်က မြင့်တက်လာနေသည့် ခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ အရှေ့တောင်အာရှ၌ သစ်တောဧရိယာများသို့ဆီအုန်းစိုက်ပျိုးမှုများက ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများနှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်လာတတ်ကြသည် (မြန်မာ သာဓက- ကချင်ပြည်နယ်နှင့် တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီးတို့၌ စိုက်ပျိုးရေးကုမ္ပဏီကြီးများနှင့် ဒေသခံတို့အကြား ပဋိပက္ခများ)။

ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏မြေယာနှင့် သဃံဇာတအရင်းအမြစ်အခွင့်အရေးများကို မှတ်တမ်းတင်မထား၊ အသိအမှတ် မပြုထား၊ အာဏာမတည်စေသောအခါ ယင်းအုပ်စုများအား နေစရာဆုံးရှုံးသွားစေနိုင်သည့် သို့မဟုတ် နှင်ထုတ်ခြင်းခံရစေနိုင် သည်။ မြေယာစီမံခန့်ခွဲရေးအေဂျင်စီများ၌ စွမ်းဆောင်ရည်ကင်းမဲ့မှု၊ ပွင့်လင်းမြင်သာခြင်းကင်းမဲ့မှုနှင့် အကျင့်ပျက်ခြစားမှု၊ မြေယာ သဘောတူညီချက်စာချုပ်များ၌ ပညာရေးစသည့် အခြေခံအားနည်းကြရှာသူများ၏ ပူးပေါင်းပါဝင်ခြင်း မလုံလောက်မှုတို့သည် ပဋိပက္ခကို ချဲ့ကားသွားစေသည့် အခြေအနေများကို ဖန်တီးကြသည်။

(ဂ) လယ်ယာစိုက်ပျိုးမှု ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးက ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများအတွက် နှစ်ဖက်ချွန်ဖြစ်နိုင်သည်။
မြေယာပြန်လည်ဝေခြမ်းခြင်းနှင့် မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပေးခြင်းအစီအစဉ်များက ရှိနှင့်ပြီးသား ဒေစခံတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစု အခွင့်အရေးများကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန်ပျက်ကွက်သည့်အခါ လယ်ယာစိုက်ပျိုးမှုပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးက ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုး စုအခွင့်အရေးများသို့ ခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ခုဖြစ်နိုင်သည်။ အခြားမြေယာများကို မရရှိနိုင်သောကြောင့် လယ်ယာစိုက်ပျိုးမှုပြုပြင် ပြောင်းလဲရေးက ကျောမွဲမျက်နှာမွဲ တောင်သူလယ်သမားများအား ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုမြေယာများဆီသို့ တွန်းပို့လိုက်သည့် အခါ တောင်သူလယ်သမားများနှင့် ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများမှာ အားနည်းသောအခွင့်အရေးများအတွက် တိုက်ခိုက်လျက် ကျန်နေခဲ့ကြရတော့သည် (မြန်မာသာဓက- ပထမအကြိမ်နှင့်ဒုတိယအကြိမ်သက်တမ်းအလိုက် အသိမ်းဆည်းခံမြေယာဆိုင်ရာ ကော်မရှင်များ ဖွဲ့စည်းလုပ်ဆောင်မှု)။

(ဃ) လူဦးရေဖိအားပေးမှုနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံတိုးချဲ့မှု။
မြေယာအတွက်ပြိုင်ဆိုင်သောတောင်းဆိုမှုတို့က လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍမှလာကြသည်။ မြေယာအတွက်တောင်းဆို မှု တိုးမြှင့်စေသည့် အခြားအကြောင်းအချက်တို့မှာ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများမှ လူဦးရေတိုးပွားလာမှုနှင့် ဈေးကွက်များရရှိမှု တိုးတက်စေ ရေး၊ ကုန်သွယ်မှုချောမွေ့စေရေးနှင့် စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးကြီးထွားမှုမြှင့်တင်ရေး စသည်တို့အတွက် အခြေခံအဆောက်အအုံသစ်များ ဖန်တီးမှုတို့ဖြစ်ကြသည်။ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုပိုင်ဆိုင်ခွင့် အခွင့်အရေးများအပေါ်သက်ရောက်လိမ့်မည့် ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုစီမံချက် များ မစတင်မီ ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်သော လုပ်ငန်းစဉ်များကို FAO ညွှန်ပြချက်၌ ဖော်ပြထားသည်။

(င) ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲ ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရေးက ကာကွယ်ပေးသည့် ဧရိယာဖန်တီးခြင်း သို့မဟုတ် တိုးချဲ့ခြင်းဖြင့် ဒေသခံဌာနေ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏မြေယာအခွင့်အရေးများအပေါ် ခြိမ်းခြောက်လိမ့်မည်။
ကမ္ဘာမြေကြီး၏ ၁၂ ရာခိုင်နှုန်း (စတုရန်းကီလိုမီတာ သန်း ၂၀) ကို အစိုးရထိန်းချုပ်ထားသည့် ကာကွယ်ပေးထားသော ဧရိယာများအဖြစ် ထားရှိကြသည်။ ဤအထဲတွင် အာဖရိကနိုင်ငံအချို့မှ ကျေးလက်(စိုက်ပျိုး) မြေယာ (၄၀)ရာခိုင်နှုန်းပါဝင်ကြ သည်။ အကာအကွယ်ပေးထားသည့်ဧရိယာများကို တရားမဝင်ဥပဒေအသုံးပြုလျှက်ရှိနေသူများမှာ အသုံးပြုခွင့်ရရှိမှုကို ကန့်သတ် တားမြစ်ခံကြရလျှင် ထိန်းသိမ်းကာကွယ်စောင့်ရှောက်ခြင်းကြောင့် ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ပေးကြရသူ အရေအတွက်မှာ သန်းပေါင်း ရာချီဖြစ်လာလိမ့်မည်။ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ထုံးတမ်းစဉ်လာ သဃံဇာတအရင်းအမြစ်များဆိုင်ရာ စုပေါင်းပိုင်ဆိုင်မှုအခွင့် အရေးကို ဆက်လက်ကျင့်သုံးတတ်ကြသည်။ ယင်းက သူတို့အား ပိုမိုအားနည်းသွားစေကြသည်။

(စ) ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေနှင့် ဗဟိုအာဏာခွဲဝေပေးရာ၌ အဆီအငေါ်မတည့်မှုတို့က ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများအား ခြိမ်းခြောက်ကြလိမ့်မည်။
ဥပဒေရေးရာအခွင့်အရေးများကို အာဏာခွဲဝေပေးမှု သို့မဟုတ် ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာစနစ်များကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားခြင်း မရှိဘဲနှင့် ဖန်တီးတတ်ကြသည်၊ သို့မဟုတ် သင့်လျော်သောနည်းလမ်းများဖြင့် ဥပဒေဆိုင်ရာ ဗဟုဖြစ်မှုသို့ ဆိုခဲ့သည့်အခွင့်အရေး များပါဝင်စေဖို့ ပျက်ကွက်တတ်ကြသည်။ ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေစည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတို့က ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာပိုင်ဆိုင်ခွင့်စနစ်များနှင့် အလေ့အထများအပေါ်လွှမ်းမိုးသက်ရောက်သောအခါ ဤသည်က တည်ရှိဆဲစနစ်များကို အောက်ခြေက လှိုက်စားအားနည်းသွား စေကြသည်။ ပဋိပက္ခသည် တစိုက်မတ်မတ်ချဲ့ကားလာစဉ် ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများအား ဘေးသို့ကြဉ်ဖယ် ပ-ထုတ်ထား သည့် အဖြစ်ဆိုးကို ဖြစ်စေကြသည်။

ထိုကိစ္စရပ်များနှင့် ဖြေရှင်းမှုများသည် နိုင်ငံနှင့်ဒေသခွဲတို့အပေါ်မူတည်၍ပြောင်းလဲကြသည်။ ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာအခွင့် အာဏာများနှင့် အခွင့်အရေးများကို အကာအကွယ်မပေးထားသည့်နိုင်ငံမျိုး၊ မြေယာစီမံခန့်ခွဲရေး၌ တရားဝင်ဖြစ်မှုနှင့် စွမ်းဆောင် ရည်ကင်းမဲ့သည့်နိုင်ငံမျိုး (ဥပမာ-အာဖဂန်နစ္စတန်နှင့် ပါကစ္စတန်၏မျိုးနွယ်စုဒေသများ၌) ပဋိပက္ခများ ပေါ်ထွက်မြင့်တက်လာ ကြသည်။

နော်ဝေနှင့်ဆွတ်ဇာလန်စသည့် ခေတ်မီစနစ်များသို့ ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာ မြေယာအခွင့်အရေးများကို ပူးပေါင်းထည့် သွင်းထားသည့် ဥပဒေဖြေရှင်းမှုများပြုလုပ်ထားကြသည့် ဥရောပနိုင်ငံများက ဆိုခဲ့သည့် ကိစ္စရပ်များကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းကြဖို့ အတွက် အစားထိုးနိုင်သော (အလှည့်အပြောင်းပြုနိုင်သော) အရာများကို ပေးကြသည်။ ယင်းတို့မှာ- တစ်ဦးချင်းစီအားဖြင့် မြေယာပိုင်ဆိုင်မှုအထောက်အထားများဖြင့် အကျိုးစီးပွားများကို အကာအကွယ်ပေးခြင်း၊ မြေယာဥပဒေများအာဏာတည်သက် ရောက်စေရေးအတွက် ဗျူရိုကရေစီ၏လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာများနှင့် ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာ အာဏာပိုင် (အခွင့်အာဏာ) များကို အကာကွယ်ပေးခြင်း၊ စုပေါင်းပိုင်ဆိုင်သည့်မြေယာ၌ တစ်ဦးချင်းစီ၏အကျိုးစီးပွားများ အကာအကွယ်ပေးခြင်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။

ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာ ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရှုထောင့်မှဆိုလျှင် ရေ၊ သစ်တောနှင့် မြေယာ များကို ပေါင်းစုထားသောအရာတစ်ခုတည်းအဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။ ယင်းက ရေ၊ ရွှံ့ညွန်တောနှင့်သစ်တောတို့အကြား လွတ်လပ် သော ဂေဟဗေဒ ချိတ်ဆက်မှုများအပေါ် ဂေဟဗေဒပညာရှင်တို့၏ရှုမြင်မှုများကို ရောင်ပြန်ထင်ဟပ်ကြသည်။ ရေသည် မြေယာ ပဋိပက္ခများ၊ ဆက်စပ်လွှမ်းခြုံမှုရှိသည့် နိုင်ငံရေးတင်းမာမှုများနှင့်တိုး၍တိုး၍ ချိတ်ဆက်လာကြသည်။

ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာ မြစ်ညာပိုင်းမှ အသုံးပြုမှုကြောင့် မြစ်ကြောဒေသရှိ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ သောက်သုံးရေ၊ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးနှင့် ငါးဖမ်းခြင်းတို့အတွက် ယင်းမြစ်များအပေါ်သက်ရောက်မှုမှ ပဋိပက္ခများပေါ်ထွက်လာကြသည်။

(ဆ) ကမ္ဘာနှင့်ချီသော ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု ကန့်သတ်ခြင်းနှင့် လျော့နည်းစေရေးမူဝါဒများနှင့် အစီအစဉ်များက ဒေသခံဌာနေ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများအပေါ် ခြိမ်းခြောက်ကြလိမ့်မည်။
ကမ္ဘာနှင့်ချီသောရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုက ဒေသခံတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများနေထိုင်ကြသည့် အစွန်းအဖျားဒေသများသို့ အလွန်ခက်ခဲကြမ်းတမ်းသော အခြေအနေမျိုးများ ဆောင်ကြဉ်းလာလိမ့်မည်။ တိရစ္ဆာန်လွှတ်ကျောင်းမွေးမြူသူများအနေဖြင့် ယင်းတို့ကိုယ်တိုင်နှင့် ယင်းတို့၏တိရစ္ဆာန်များအတွက် အစားအစာနှင့်ရေပြတ်တောက်စေသည့် မိုးခေါင်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်တွေ့ကြ ရလိမ့်မည်။ ငါးဖမ်းခြင်းအပေါ်မှီခိုနေကြသူ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများသည်လည်း ငါးများသေဆုံးခြင်းနှင့် မျိုးစိတ်များ ပြောင်းလဲ မှုတို့ကို တွေ့ကြုံရလိမ့်မည်။ အထူးအားဖြင့် အာရှနှင့်ပစိဖိတ်ဒေသ ကမ်းရိုးတန်းဒေသများရှိ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့သည် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် မြင့်တက်လာခြင်းကြောင့် အခက်အခဲရှိကြလိမ့်မည်။ သစ်တောများအပေါ်မှီခိုအားပြုနေကြရသည့် ဒေသခံတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့သည်လည်း တောမီးများနှင့်တိရစ္ဆာများသေဆုံးမှုကြောင့် သဃံဇာတအရင်းအမြစ်များ ပျောက် ကွယ်ဆုံးရှုံးမှု ကြုံတွေ့ကြရလိမ့်မည်။ ရေချို (ရေကောင်းရေသန့်) အရင်းအမြစ်များအတွက် ယှဉ်ပြိုင်မှုက ဆည်မြောင်းနှင့်တမံ များအတွက် မြစ်များ ဖောက်လွဲဖောက်ပြန် ဖြစ်လာစေလိမ့်မည်ဖြစ်ပြီး တောင်အမေရိကတိုက်ရှိ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ မြေယာနှင့်အရင်းအမြစ်များကို အထူးသဖြင့် သက်ရောက်ရိုက်ခတ်လိမ့်မည်။ ကမ္ဘာနှင့်ချီသောရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုက ရွှေ့ပြောင်းအခြေချနေထိုင်သူများအား ဝေးလံစွန်းဖျားရှိ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏မြေယာနှင့် အရင်းအမြစ်များဆီသို့ တွန်းပို့ လိုက်လိမ့်မည်။

မီးရှို့မြေရှင်းစိုက်ပျိုးမှုနှင့် အခြားထုံးတမ်းစဉ်လာလုပ်ငန်းဆောင်တာများအပေါ် ကန့်သတ်တားမြစ်မှုများ ရှိလာကြမည်။ ကာဗွန်သိမ်းဆည်းခြင်းအတွက် သစ်ပင်စိုက်ပျိုးမှု၊ ကာဗွန်အခွင့်အရေးများ၊ ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး ဧရိယာများ၊ ဇီဝလောင်စာထုတ်လုပ်ရေးအတွက် ဆွဲဆောင်မှုမက်လုံးများ၊ အမတော်ကြေးများ သို့မဟုတ် ချေးငွေများစသည်တို့ ကမြေယာအသုံးပြုမှုများ၏ ပြိုင်ဆိုင်မှုများ ဖြစ်လာကြသည်။ ထို့အပြင် အာဏာပိုင်တို့၏တာဝန်ဝတ္တရားများနှင့် ဝန်ကြီးဌာနများအ ကြား ဘဏ္ဍာရန်ပုံငွေပြန်လည်ခွဲဝေချထားပေးခြင်းဟူသည့် မူဝါဒအပြောင်းအလဲတို့က ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုနှင့်ဆက်စပ်သည့် အခွင့်အာဏာကို ဘေးသို့ ပ-ထုတ်ပစ်နိုင်ကြသည်။

(ဇ) မိမိသဘောဆန္ဒအလျောက် ထီးတည်းနေထိုင်သူများသည် အထူးသဖြင့်အားနည်းကြသည်။
မိမိသဘောဆန္ဒအလျောက် ပြင်ပကမ္ဘာနှင့်မဆက်ဆံဘဲ သီးခြားနေထိုင်ကြသည့် ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများကို အစိုးရ များအနေဖြင့် အသိအမှတ်ပြုဖို့ ယူအန်က ဆိုထားသည်။
(ဈ) သဃံဇာတထုတ်ယူသောလုပ်ငန်းများက ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုအပေါ် တိုးမြှင့်၍ ခြိမ်းခြောက်လာကြသည်။

ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများနှင့် ပြင်ပမှလူများအတွင်း ပဋိပက္ခ၏အကြီးမားဆုံးရင်းမြစ်မှာ သဃံဇာတထုတ်ယူသောလုပ် ငန်းများနှင့် ပတ်သက်သည်ဟု ငြင်းခုံကြသည်။ သစ်တောမြေများမှာ နိုင်ငံတော်အစိုးရပိုင်ဆိုင်မှုအောက်၌ရှိတတ်ကြသည်။ အစိုးရ တို့က သစ်ခုတ်ထုတ်လုပ်ခြင်းနှင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းအဖြစ် အပင်စိုက်ပျိုးမှုများအတွက် အသုံးပြုခွင့်ပေးကြသည်။ ထိုခွင့်ပြုချက် များသည် ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာ မြေယာများအပေါ် နေရာထပ်နေကြပြီး ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစု တို့က ကျင့်သုံးနေကြသည့် ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများကို အသိအမှတ်ပြုဖို့ ပျက်ကွက်တတ်ကြသည်။ ထို့အပြင် ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့မှာ အမျိုးသားအစိုးရတို့၏ထိန်းချုပ်မှုအောက်ရှိ ရေနံတူးဖော်ခြင်းနှင့် သတ္တုတူးဖော်ခြင်းလုပ်ငန်းများ ကြောင့်လည်း ခြိမ်းခြောက်ခံကြရသေးသည် (မြန်မာသာဓက- နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုဥပဒေ၊ မြန်မာနိုင်ငံသားများ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှု ဥပဒေ၊ ၎င်းနှစ်ခုကိုပြန်ပေါင်းရေးဆွဲထားသော မြန်မာနိုင်ငံ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုဥပဒေနှင့် မြေလွတ်မြေလပ်နှင့်မြေရိုင်းများ စီမံခန့်ခွဲရေး ဥပဒေ)။

မဟာဗျူဟာမြောက်လုပ်ဆောင်စရာများအတွက် သုံးသပ်ချက်များနှင့် ထောက်ခံပေးချက်များ

မြေယာနှင့်သဃံဇာတရင်းမြစ်ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ကို လေးစားလိုက်နာမှုမရှိသောအခါ ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ အားနည်းမှုများ တိုးမြင့်လာကြသည်။ သူတို့အတွက်လူသားဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးရလဒ်များ တိုးတက်စေနိုင်သည့် မဟာဗျူဟာ မြောက် ထောက်ခံပေးချက်များရှိကြသည်။

(က) ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ သဘာဝအရင်းအမြစ်အခွင့်အရေးများကို ရှင်သန်ခိုင်မြဲစေဖို့ ဒေသန္တာရအားဖြင့် ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများကို တိုးတက်စေရန် အထောက်အကူပြုပေးခြင်း။
ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ အဖွဲ့အစည်းများ၊ ယင်းတို့ကိုထောက်ခံသူများနှင့် ဥပဒေအထောက်အကူပြု အဖွဲ့အစည်းများ ခိုင်မြဲရှင်သန်စေရန် အကူအညီပေးခြင်းဖြစ်သည်။ သို့မှသာ ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့သည် ဒီမိုကရေစီ၏အသွင်ကူးပြောင်းမှုကာလအတွင်း ဥပဒေများ၊ မူဝါဒများနှင့် စီပွားရေးများပြောင်းလဲမှု၌ မိမိဘာသာ ကိုယ်စားပြုနိုင် ကြမည်ဖြစ်သည်။ ဥပဒေရေးရာနှင့်မူဝါဒပိုင်းပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ အောင်မြင်ရေးနှင့် စုစည်းကျစ်လျစ်စေရေးအတွက် လုပ်ငန်းစဉ် မှာ ရှည်လျားသည်။

ဒီမိုကရက်တစ်အုပ်ချုပ်မှုအတွက် အထောက်အကူပြုမှုက ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ သိသာထူးကဲသော ပူးပေါင်းပါ ဝင်မှုအတွက် နယ်ပယ်အပါအဝင် အုပ်ချုပ်မှုဆိုင်ရာပိုမိုကျယ်ပြန့်သောမူဘောင်ကို ခိုင်မာသေချာစေသည့် အထူးသီးသန့်ဖြစ်သော ဥပဒေများနှင့်မူဝါဒများကို ဆက်စပ်အထောက်အကူပြုပေးနိုင်သည်။ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများနှင့်ယင်းတို့အား ထောက်ခံပေး သူများအသုံးပြုဖို့ ဥပဒေရေးရာမူဘောင်များနှင့် ကရိယာတန်ဆာပလာများ ပေးနိုင်သည့် လေ့လာမှုများနှင့်လက်စွဲများ ထောက်ပံ့ ကူညီပေးခြင်းက ဥပဒေအကြံပေးမှုနှင့် ဥပဒေအရ လျှောက်ထားမှုများ၌ စွမ်းဆောင်ရည်မြှင့်တင်ပေးခြင်းနှင့် ပေါင်းစပ်လိုက်လျှင် အကူအညီပေးနိုင်ကြသည်။

(ခ) မြေယာမူဝါဒသို့ စုပေါင်းပိုင်ဆိုင်ခွင့်ကို ပေါင်းထည့်လိုက်ခြင်းသည် လူမျိုးစုများအတွက် သင့်လျော်သောအစားထိုးနိုင် သည့် (အလှည့်အပြောင်းပြုနိုင်သော) အရာတစ်ခုဖြစ်သည်။
သက်ရောက်ထိခိုက်ခံကြရမည့်အုပ်စုများက တောင်းဆိုမှုမရှိလျှင် တစ်ဦးချင်းပိုင်ဆိုင်မှုအထောက်အထားသည် ဒေသခံ တိုင်းရင်းလူမျိုးစုများနှင့် အခြားကျေးလက်အုပ်စုများအတွက် အကောင်းဆုံးဖြေရှင်းမှုတစ်ခုဖြစ်လိမ့်မည် မဟုတု်ချေ။ (ထပ်နေသည့် အကျိုးစီးပွားများ အပါအဝင်) လက်ရှိပိုင်ဆိုင်ခွင့်အနေအထားကို ရရှိနိုင်ရန်၊ အခွင့်အရေးများကို အသိအမှတ်ပြုရန်၊ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ အင်စတီကျူးရှင်းများကို ပိုင်းခြားသတ်မှတ်ရန်၊ အစိုးရများနှင့်ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများအား အထောက်အကူပြုခြင်းက ပဋိပက္ခများကို လျှော့ချပေးလိမ့်မည်။

(ဂ) ပဋိပက္ခဖြစ်နိုင်သည့် တောင်းဆိုမှုများ ဖန်တီးခြင်းကို ရှောင်ရှားခြင်း။
အခြေချနေထိုင်သူများနှင့် ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ခိုလှုံသူများ ပြန်လည်နေရာချထားပေးမှုများအတွက် အထောက်အထား ပေးခြင်းနှင့် လယ်ယာစိုက်ပျိုးမှု ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအစီအစဉ်များမှတစ်ဆင့် ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏အခွင့်အရေးများကို လျစ်လျူရှုခြင်းမှ ပဋိပက္ခဖြစ်လာနိုင်သည့် တောင်းဆိုမှုများ ပေါ်ထွက်လာကြသည်။ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုအသိုင်းအဝိုင်း အကြား နေထိုင်ကြသည့် အခြေချနေထိုင်သူများနှင့် နေရာချထားပေးမှုများ သာတူညီမျှဖြစ်စေခြင်း၌ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့ ၏ အကျိုးစီးပွားများကို လှုပ်နှိုးလိုက်လေသည်။

(ဃ) ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ မြေယာပိုင်ဆိုင်ခွင့်နှင့် အရင်းအမြစ်အခွင့်အရေးများအတွက် အသိအမှတ်ပြုမှု နှင့် လေးစားမှုတိုးမြင့်စေရန် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး အဖွဲ့အစည်းများနှင့်အတူ လုပ်ဆောင်ခြင်း။
ဒေသခံအသိုင်းအဝိုင်းများ၊ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများနှင့် (ပညာရေးစသည်) အားနည်းကြရှာသူများအပေါ် မလိုလား အပ်သော သက်ရောက်ရိုက်ခတ်မှုများကို ကြိုတင်ကာကွယ်ရန် လုပ်ဆောင်မှုများကို အစိုးရများအနေဖြင့် လုပ်ကြရသည်။ မလို လားအပ်သောသက်ရောက်ရိုက်ခတ်မှုများက ပိုင်ဆိုင်ခွင့်၏ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာပုံစံများ အလွဲသုံးစားမှုမှ ပေါ်ထွက်လာကြလိမ့် မည်။ လူ့အခွင့်အရေးကို လျစ်လျူရှုဖို့ ဖိအားများဖန်တီးပေးသည့် လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခ၊ အာဏာသိမ်းမှုများ သို့မဟုတ် အခြားမတည်မငြိမ်သော အခြေအနေမျိုးများကြောင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအစီအစဉ်များက ပိတ်သိမ်းလိုက်သည့်အခါ ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ရေးစီမံချက်များ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ရန် ဆုံးဖြတ်ချက်များ ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်းအတွက် စိစစ်ရမည့်အချက်များ ဖန်တီးရသည်။ ဇီဝမျိုးကွဲမျိုးစုံ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးလုပ်ဆောင်မှုများ ( အကာအကွယ်ပေးထားသည့် ဧရိယာများ၊ သတ်မှတ်ထားသောသစ်တောများနှင့် အခြားသောထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးုလုပ်ဆောင်မှုများ) နှင့်ဆန့်ကျင်လျက် ပဋိပက္ခများ နှင့် စောဒကတက်မှုများ အကဲဖြတ်ခြင်းအတွက် လွတ်လပ်သောစုံစမ်းရေးလုပ်ထုံးစနစ်တစ်ခုကို အထောက်အကူပြုပေးရသည်။ ရေရှည်တည်တံ့သော ဇီဝမျိုးကွဲမျိုးစုံ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးမြင့်တင်ရန်နှင့် ပဋိပက္ခများ လျှော့ချရန်ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစု များနှင့် အခြားသောအဖွဲ့အစည်းများသို့ တိုက်ရိုက်အားဖြင့် ရန်ပုံငွေထောက်ပံ့ခြင်းအတွက် အစားထိုးနိုင်သောအရာများ အကဲ ဖြတ်ရသည်။ အကာအကွယ်ပေးထားသောဧရိယာများနှင့်ဆက်စပ်သည့် လူ့အခွင့်အရေးအလွဲသုံးစားမှုများကို ကြိုတင်ကာကွယ် ဖို့ငှာ၊ အတိတ်ကအမှားများကို ပြန်လည်ပြုပြင်ဖို့ငှာ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးမူဝါဒများနှင့် အလေ့အထများပြုပြင်ပြောင်းလဲရန် အမျိုးသားအစိုးရများနှင့်အတူ လုပ်ဆောင်ရသည်။ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးဆွဲဆောင်မှုအစီအစဉ်များအတွက် မူဝါဒများနှင့် ဘဏ္ဍာရေးအထောက်အကူကို စဉ်းစားသုံးသပ်ရာတွင် ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုမြေယာအခွင့်အရေးများအပေါ် မကောင်းသော သက်ရောက်ရိုက်ခတ်မှုများ အကဲဖြတ်မှုပါဝင်ရသည်။

(င) ကမ္ဘာနှင့်ချီသော ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာသို့ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏မြေယာနှင့် သဘာဝသဃံဇာတအရင်း အမြစ်ပိုင်ဆိုင်ခွင့်အတွက် အထောက်အကူပြုပေးရန်တည်ဆောက်ခြင်း။
ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ အခြေချနေထိုင်မှုများစွာက သစ်တောများကို ခြိမ်းခြောက်ခဲ့သည်ဆိုသည့်အချက်က သစ်တောသဃံဇာတများကို အကာအကွယ်ပေးရန်ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများ၌ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်မှု ကို မြှင့်တင်ဖို့လိုအပ်ကြောင်းယူဆကြသည်။ ထိုဧရိယာများရှိ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့ရရှိထားသော မြေယာနှင့် သဘာဝသဃံ ဇာတအရင်းအမြစ်အခွင့်အရေးများကို တရားဝင်ဖြစ်စေရေး ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများကို အထောက်အကူပြုပေးသင့်ကြသည်။ REDD + လုပ်ဆောင်မှုများ (သမာရိုးကျစီမံချက်များနှင့် နည်းပညာအကူအညီအပါအဝင်)၊ မူဝါဒဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုစသည်တို့ကို ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများအား အကြံဉာဏ်ပေးသင့်သည်။ ထိုဆောင်ရွက်ချက်များ၌ အမျိုးသားအစိုးရများ၊ အစိုးရမဟုတ်သော အဖွဲ့အစည်း (NGO)များ၊ ရန်ပုံငွေအဖွဲ့အစည်းများ၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဘဏ်များ၊ ပုဂ္ဂလကော်ပိုရေးရှင်းများနှင့်/သို့မဟုတ် လူမှု အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများထံမှလာသည့် လွှဲပြောင်းရန်ပုံငွေများနှင့် ပတ်သက်ကြသည်။

(စ) စားနပ်ရိက္ခာလုံခြုံမှု၊ သက်မွေးမှုနှင့် အုပ်ချုပ်မှုအစီအစဉ်များသို့ ဒေသခံဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ မြေယာပိုင်ဆိုင် ခွင့်နှင့် သဘာဝသဃံဇာတ အရင်းအမြစ်အခွင့်အရေးများကို ပေါင်းစည်းထည့်သွင်းခြင်း။
ပိုင်ဆိုင်ခွင့်သည် လိုအပ်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ သို့သော် ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုများနှင့် အခြားသောအခြေခံအားနည်းကြရှာ သူများ၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် မလုံလောက်သောအခြေအနေဖြစ်သည်။ ဒေသခံတိုင်းရင်းလူမျိုးစုတို့၏ သဃံဇာတအရင်းည အမြစ် တည်ရှိမှုကို တိုင်းတာ-မြေပုံထုတ်လုပ်ရန်နှင့် ရေရှည်အစီအမံများဖန်တီးရန် အကူအညီပေးရသည်။ ယင်းသို့ကူညီပေးခြင်း က ကိုယ့်ဘာသာဆုံးဖြတ်သည့်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် ယင်းတို့၏ကနဦးလုပ်ဆောင်မှုများကို အထောက်အကူပြုပေးလိမ့်မည်။ ယင်းတို့၏စားနပ်ရိက္ခာလုံခြုံမှုကို ခိုင်မာသေချာစေလိမ့်မည်။ ယင်းတို့၏လူ့အခွင့်အရေးကို အသိအမှတ်ပြုရာ ရောက်လိမ့်မည်။

မြန်မာ့ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေများနှင့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာ မြေယာအခွင့်အရေးများ

မြန်မာနိုင်ငံ၏ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၌ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အောက်ပါအချက်များကို တွေ့ရ မည်ဖြစ်သည် –
(က) ပုဒ်မ – ၃ ၌ နိုင်ငံတော်သည် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်းစုံနေထိုင်ကြသော နိုင်ငံဖြစ်သည်ဟု ပြဋ္ဌာန်းထားရှိသည်။
(ခ) ပုဒ်မ – ၂၂(က) ၌ တိုင်းရင်းသားများ၏ စကား၊ စာပေ၊ အနုပညာ၊ ယဉ်ကျေးမှုတို့ကို ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန်ဆောင်ရွက် မည်ဟု ပြဋ္ဌာန်းထားရှိသည်။
(ဂ) ပုဒ်မ -၃၅၄ (ဃ) ၌ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးတစ်မျိုးနှင့်တစ်မျိုး သို့မဟုတ် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးအချင်းချင်းကိုလည်းကောင်း၊ အခြားဘာသာသာသနာများကိုလည်းကောင်း ထိခိုက်နစ်နာမှုမရှိစေဘဲ မိမိချစ်ခင်မြတ်နိုးသည့် စကား၊ စာပေ၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ ကိုးကွယ်သည့်ဘာသာသာသနာနှင့် ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို လွတ်လပ်စွာ ဆောင်ရွက်ခွင့်ရှိကြောင်းပြဋ္ဌာန်းထားရှိသည်။
(ဃ) ပုဒ်မ – ၁၉၆ ကိုရည်ညွှန်းလျက် ဇယား-၃၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရတိုင်း သို့မဟုတ် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသဦးစီးအဖွဲ့၏ ဥပဒေပြုစာရင်း၌ စားကျက်မြေများထိန်းသိမ်းရေးနှင့် သစ်တောများကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရေးတို့ပါဝင်ကြောင်းတွေ့ရသည်။

တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏အခွင့်အရေးကာကွယ်စောင့်ရှောက်သည့်ဥပဒေ၌ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏အခွင့်အရေးနှင့် ရပိုင်ခွင့်များအဖြစ် အခန်း-၃၊ ပုဒ်မ-၄ ပါအချက်(၈)ချက်၌ မြေယာပိုင်ဆိုင်ခွင့်နှင့်ပတ်သက်၍ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ဓလေ့ထုံး တမ်းဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများ မပါဝင်ကြောင်း တွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၌မြေယာပိုင်ဆိုင်ခွင့်နှင့်စပ်လျဉ်း၍ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပုဒ်မ-၃၇ (က) ၌ “နိုင်ငံတော်သည် နိုင်ငံတော်ရှိ မြေအားလုံး၏ပင်ရင်းပိုင်ရှင်ဖြစ်သည်” ဟုပြဋ္ဌာန်းထားရှိသည်ကို တွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်ရာ မြန်မာနိုင်ငံ၌ မြေယာနှင့်ပတ်သက်ပြီး တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ ဓလေ့ထုံးတမ်းဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများကို ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေတို့က အသိအမှတ် ပြုခြင်းမရှိသည့် အနေအထားမျိုးတွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။

တဖန် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတောင်သူလယ်သမားတို့၏ ရွှေ့ပြောင်းတောင်ယာစိုက်ပျိုးခြင်းကိုလည်း ၂၀၁၂ လယ်ယာမြေဥပဒေ ပုဒ်မ-၁၇(ည)နှင့် လယ်ယာမြေနည်းဥပဒေ အပိုဒ်-၁၁၆ တို့အရ ပပျောက်သွားစေရန်ရည်ရွယ်ထားကြောင်း တွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။ ၎င်းဥပဒေကို ပြင်ဆင်သည့်ဥပဒေကို လွှတ်တော်မဏ္ဍိုင်၌ ဆွေးနွေးနေဆဲဖြစ်ကြောင်းတွေ့ရသည်။

၂၀၁၂ ခုနှစ် မြေလွတ် မြေလပ်နှင့် မြေရိုင်းများ စီမံခန့်ခွဲရေးဥပဒေကိုပြင်ဆင်သည့် ဥပဒေကို ၂၀၁၈ ၌ ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ရာ ပုဒ်မ-၂၆ ဖြင့် မူလဥပဒေ၏ ပုဒ်မ – ၃၀-က အဖြစ် အောက်ပါသုံးချက်ကို ဖြည့်စွက်ထားရာ ဒေသခံတိုင်းရင်းသားတို့၏ ဓလေ့ထုံးတမ်းမြေ ယာပိုင်ဆိုင်ခွင့်များကို တစ်စုံတစ်ရာအသိအမှတ်ပြုလာသည့် အခြေအနေမျိုး တွေ့ရမည်ဖြစ်သည် –

(က) တည်ဆဲဥပဒေ၊ စည်းမျဉ်းများနှင့်အညီ တောင်ယာလုပ်ပိုင်ခွင့်ပေးအပ်ထားသည့် မြေများ၊
(ခ) ဒေသခံတိုင်းရင်းသားများ၏ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုဓလေ့ထုံးတမ်းစဉ်လာများအရ သတ်မှတ်မြေများ၊
(ဂ) အများပြည်သူနှင့်တိုင်းရင်းသားများဆိုင်ရာ ဘာသာရေး၊ လူမှုရေး၊ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေးနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးတို့ အတွက် လက်ရှိအသုံးပြုထားသည့်မြေများ။

ဖော်ပြပါသုံးချက်တို့သည် ၂၀၁၆ ဇန်နဝါရီ၌ အစိုးရမဏ္ဍိုင်က အတည်ပြုခဲ့သော အမျိုးသားမြေအသုံးချမှုမူဝါဒ၏သြဇာ လွှမ်းမိုးမှု အများကြီး သက်ရောက်ကောင်းသက်ရောက်နိုင်သည်။ ၂၀၁၆ မူဝါဒတွင် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများ၏ မြေအသုံးချမှု အခွင့်အရေးများ အပိုင်း -၈ အဖြစ် အပိုဒ် -၆၄ မှ ၇၄ အထိ တစ်ဆယ့်တစ်ပိုဒ် ဖော်ပြထားသည်ကို တွေ့ရနိုင်သည်။

၂၀၁၆ မူဝါဒသည် FAO ၏ အမျိုးသားစားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေး မြေယာ၊ ရေလုပ်ငန်းနှင့် သစ်တောဆိုင်ရာ ပိုင်ဆိုင်ခွင့်များ အားတာဝန်ခံသည့် စီမံခန့်ခွဲမှုအတွက် ဆန္ဒအလျောက်ကျင့်သုံးနိုင်သည့် ညွှန်ပြချက်များ (Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security) နှင့် ချိတ်ဆက်ရေးသားထားခြင်းဖြစ်ကြောင်းတွေ့ရသည်။

၂၀၁၆ မူဝါဒ အတည်ပြုထုတ်ပြန်ခဲ့သော်လည်း အဓိကအားနည်းလစ်ဟာချက်မှာ အစိုးရအပြောင်းအလဲဖြစ်ပေါ်ခဲ့ခြင်း ကြောင့် လက်ရှိအစိုးရက ၎င်းမူဝါဒအရ ၂၀၁၈ အတွင်းကျမှ အမျိုးသားမြေအသုံးချမှုကောင်စီကို ဖွဲ့စည်းပေးခဲ့ကြောင်း တွေ့ ရမည်ဖြစ်သည်။

၂၀၁၆ မူဝါဒနှင့် ပြည်ထောင်စုသဘောတူစာချုပ် အစိတ်အပိုင်း -၁ (၂၀၁၇ မေ)၏ မြေယာနှင့်သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကဏ္ဍ မူဝါဒသဘောတူညီချက် -၁၀ ချက်နှင့် အစိတ်အပိုင်း -၂ (၂၀၁၈ ဇူလိုင်) ၏မြေယာနှင့်သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကဏ္ဍ အခြေခံမူ သဘောတူညီချက် -၂ ချက်စသည်တို့နှင့် ချိတ်ဆက်လုပ်ဆောင်မှု မရှိသလောက်အားနည်းနေကြောင်းတွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။

သို့ဖြစ်၍တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများ၏ မြေယာအခွင့်အရေးများအတွက် ပြည်ထောင်စုသဘောတူစာချုပ် အစိတ်အပိုင်း -၁ နှင့် ၂ တို့ပါ မြေယာနှင့်သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကဏ္ဍဆိုင်ရာအချက်များကို ဆက်လက်ဖော်ဆောင်ရာတွင် ၂၀၁၆ အမျိုးသားမြေ အသုံးချမှုမူဝါဒကို ယာယီအားဖြင့်အခြေခံထားပြီး လိုအပ်သည့်အချက်များတွေ့ရှိပါက ၂၀၁၆ မူဝါဒ၌ ပြန်လည်ပြင်ဆင်သင့် ကြောင်း၊ အထူးသဖြင့်ပြည်ထောင်စုငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးမူ ပူးတွဲကော်မတီ (UPDJC) နှင့် အမျိုးသားမြေအသုံးချမှုကောင်စီတို့ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်သင့်ကြောင်း တွေ့ရှိသုံးသပ် အကြံပြုလိုပါသည်။

ရှင်းလင်းချက်။
(၁) The Messenger ဂျာနယ် အတွဲ-၅၊ အမှတ်-၂၃ မှ ၂၇ ထိ ဖော်ပြခဲ့ပြီးဖြစ်သည့်စာကို ပြန်လည်မွမ်းမံထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။
(၂) “မြန်မာသာဓက” အဖြစ် ဖော်ပြထားသောအချက်များနှင့် “မြန်မာ့ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေများနှင့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ ဓလေ့ ထုံးတမ်းဆိုင်ရာ မြေယာအခွင့်အရေးများ” ခေါင်းစဉ်ပါအချက်များမှာ စာရေးသူ၏ဆက်စပ်ဖော်ပြချက်များ ဖြစ်ပါသည်။